Utangaçlık mı, sosyal fobi mi?

CANAN ERASLAN

Araştırmalar, toplumun yaklaşık yüzde 40'ının 'utangaç olduğunu' ifade ettiğini gösteriyor. Fakat utangaçlık zannettiğimiz duygu, çoğu zaman sosyal fobiyle karıştırılabiliyor. Utangaçlıkla sosyal fobi arasındaki fark, kaygının derecesine bağlı aslında. Utangaç biri, yaşadığı duruma zamanla uyum sağlarken, fobisi olan kişi duruma sebep olan kaynağa gerektiğinden fazla önem yükler. Bu saptama, Psikiyatri Uzman Dr. Işıl Uğurad'a ait. Uğurad'a göre utangaç kişi bunu üzerinden atabilir çünkü bulunduğu ortamda kabul edilme isteği, motivasyonu, reddedilme korkusuna ağır basar. Aşırıya kaçmadığı, kişinin sosyal hayatını ileri derecede etkilemediği sürece utangaçlığı hastalık olarak kabul etmek pek doğru olmaz. Oysa psikiyatrik hastalık olan sosyal fobinin tedavesinde uzman desteği almak, farklı terapi ve çok mecbur kalındığında ilaçlardan faydalanmak gerekebilir.

ANNE BABA DAVRANIŞI
Utangaçlık aslında aileden başlayan bir durum olabilir. Anne ve babanın birisi ya da her ikisi birden aşırı evhamlı, fazla koruyucu ve kollayıcı, aşırı titiz ve sürekli çocuğun yaptığı işleri eleştirem bir tutum sergiliyorsa, bu çocuklar geleceğin utangaç, çekingen birey adaylarıdır... . Ülkemizde 'Utanç faziletin tamamlayıcısıdır' ve 'Ademin payesi arttıkça hicabı azalır' gibi toplum tarafından benimsenen sözlerin bulunması, kişide utangaçlığı tetikleyen durumlar olarak da göze çarpabilir.

Utangaçlık nasıl belli olur?
¥ Utangaçlar toplum önünde ve hatta birkaç kişinin olduğu ortamda konuşmaktan çekinir.
¥ Yeni bir gruba dahil olmak, tanımadığı kişiyle görüşmek, karşı cinsten biriyle konuşmak gibi şeylerden rahatsız olur.
¥ Ergenlik de utangaçlığı pekiştiren bir süreçtir.
¥ Utangaçlar kendilerinin yanlış bir adım atmasını bekleyen pek çok gözü üzerinde hisseder ama bu yanlıştır. Dünyanın merkezi siz değilsiniz.
¥ Utangaç kişiler bir ilişkiyi başlatmakta güçlük çeker. İletişim gerektiren ortamlarda bunun başkası tarafından yapılmasını tercih eder.
¥ İnsanlarla birlikte olmak isterler ama çekingenlikleri ağır basar.

Utangaçlıkla nasıl başa çıkılır?
Psikiyatri Uzman Dr. Işıl Uğurad şöyle diyor:
¥ Sosyal ortamlarda durup beklerseniz iyi bir şeyler olur. Bu yanılgı, sohbete başlama korkusu nedeniyle türetilmiştir. Oysaki iki kişinin tanışması için en az içlerinden birinin çaba göstermesi gerekir. Bu niye siz olmayasınız?
¥ Diğer insanlar sosyal etkinliklere davet edildikleri için şanslıdırlar. Bu da yanlış bir düşüncedir. Aktif olan insanlar başkalarıyla tanışmak, zaman geçirmek için çaba sarf eder.
¥ Biri bana karşı ilgisiz görünüyorsa kesinlikle beni sevmiyordur ve sevmeyecektir. Bu inanç da boş yere kendinizi insanlardan çekinmenize ve yalnız hissetmenize yol açar. Oysa sevgi zaman ister, emek ister.