Nereden nereye

Amerikalı astronot Neil Armstrong’un Ay’a ayak basmasının üzerinden 49 yıl geçti. Uzay, bu tarihî adımdan sonra özel şirketlerin de katıldığı bir rekabet alanı hâline geldi. ABD ile Sovyetler arasında 1950’lerde başlayan uzay rekabeti ABD’nin 20 Temmuz 1969’da Apollo 11 uzay mekiğiyle Ay’a insan göndermesine kadar sürdü. Dünyanın ilgiyle izlediği uzay rekabeti, 1957’de Sovyetler’in Sputnik 1 uydusunu Dünya’nın yörüngesine göndermesi ile başladı. Sputnik’in uzaya gönderilmesi, uzayın gelecekte bir keşif alanı olacağını tartışan ABD kamuoyunda şok etkisine sebep oldu. ABD topraklarından istihbarat toplanması endişesinin yanı sıra uyduyu uzaya götüren R-7 balistik füzesinin ulaştığı menzil de ABD yönetiminde endişelere yol açtı. R-7 füzesi ulaştığı menzil ile Rusya’nın ABD topraklarına nükleer füze fırlatma kapasitesini gösteriyordu. Rusya’nın bu başarısının ardından ABD de 1958’de Explorer I adlı ilk uydusunu Dünya’nın yörüngesine gönderdi. Aynı yıl dönemin ABD Başkanı Dwight Eisenhower, Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesini (NASA) kurdu. Sovyetler Birliği, 1959’da Luna 2 adlı uzay mekiğini Ay’a fırlattı. İnsansız mekiğin Ay’a ulaşmasının ABD’de yol açtığı şaşkınlık henüz bitmemişken Moskova, 1961’de de Vostok 1 aldı kapsüle benzer uzay mekiği ile kozmonot Yuri Gagarin’i Dünya’nın yörüngesine gönderdi. Aynı yıl NASA da Merkür Projesi kapsamında ürettiği mekiklerle önce maymunları daha sonra astronot Alan Shepard’ı uzaya gönderdi ancak Shepard Dünya’nın yörüngesine ulaşamadı. 1962’de astronot John Glenn, Dünya’nın yörüngesine erişen ilk Amerikalı oldu. Dönemin ABD Başkanı John F. Kennedy, 1960’ların sonuna kadar Ay’a insan göndermeyi planladıklarını duyurdu.

APOLLO'YA DEV BÜTÇE
ABD, 1968’de Apollo 8 mekiği ile ilk defa Ay’ın yörüngesine insan gönderdi. Bir sene sonra 16 Temmuz’da Astronot Neil Armstrong, Edwin Aldrin, Michael Collins, Apollo 11 uzay mekiği ile Ay’a yollandı. Dünyanın nefesini tutarak takip ettiği 3 günlük yolculuktan sonra 3 astronot 20 Temmuz 1969’da Ay’a indi. NASA verilerine göre Ay’a insan gönderme çalışmaları kapsamında yürütülen Apollo projesi 20 milyar dolar, bugünkü değeri ile 110 milyar dolara mal oldu.

İHTİLAFLI SAVAŞ ALANI
Son 49 yılda uzay “ihtilaflı” ve “tıkalı” bir alan hâline geldi. Rus uydusu Sputnik 1’in yörüngeye yerleştiği günden bu yana, Dünya’nın yörüngesine yaklaşık 40 ülkeden 6 bin 600 uydu gönderildi. Dünya’nın yörüngesinde kalan 3 bin 600 uydudan sadece bini hâlihazırda faaliyet gösteriyor. Geriye kalan uydular ise uzay çöpü olarak yörüngede duruyor. Uzay teknolojilerinin beraberinde getirdiği siber ve askeri rekabetten dolayı uzay, artık “bir savaş alanı” olarak görülüyor.

ARTIK GÜNDEM UZAY TURİZMİ
Devletler arasında başlayan uzay rekabeti özel sektöre de yayılıyor. Tesla’nın CEO’su Elon Musk’ın SpaceX şirketi ile Amazon’un CEO’su Jeff Bezos’a ait Blue Origin şirketinin yanı sıra birçok özel şirket uzay turizmi konusunda rekabet ediyor. SpaceX, mart ayında Elon Musk’ın Tesla marka spor arabasını Mars’ın yörüngesine götürmüştü. Blue Origin ise hafta başında uzay turizminde de kullanılacak kapsül ve roketlerin dokuzuncu testini gerçekleştirdi. Teksas’ta yapılan testte roketler ve kapsül başarılı şekilde yeryüzüne indi.