Alkol düzenlemelerinde Türkiye yalnız değil

Türkiye'de alkol satışı ve reklamı gibi düzenlemeler konusunda tartışmalar sürerken, Avrupa'dan Asya'ya birçok ülkede alkol tüketiminin kontrolü konusundaki kurallar ve sınırlamalar göze çarpıyor. Alkol tüketiminin yüksek olduğu ülkelerden Rusya'da, Bilim ve Araştırma Enstitüsü'nün verilerine göre, 143 milyonluk nüfusun 12 milyonu aşırı alkol kullanıyor. Rusya Gözetim Merkezi'nin araştırmalarında da ülkede 20 yaşından küçük erkeklerin yüzde 33'ünün alkol kullandığı, bu oranın kadınlarda yüzde 20 olduğu saptandı. Rus hükümeti 2009 sonunda kabul ettiği alkolle mücadele planı çerçevesinde, kişi başına düşen alkol miktarını bu yıl 15 litreye düşürürken, 2020'de bu rakamı 8 litreye kadar indirmeyi hedefliyor. İstatistiklere göre, 2009'da hiç alkol kullanmadığını söyleyenlerin oranı yüzde 24 iken, bugün söz konusu rakam yüzde 33'e yükseldi. Dmitriy Medvedev'in devlet başkanlığı görevinde bulunduğu 2009'da başlatılan alkolle mücadele planı kapsamında, reşit olmayanlara alkol satışı yapılması ve internet sitelerinde alkol reklamı yayınlanması engellendi. Yürürlüğe giren kanunlar çerçevesinde, 50 metrekareden küçük alana sahip büfe ve market tarzı yerlerde her türlü alkollü içkinin satışı durdurulurken, içinde 5 dereceden fazla alkol olan içeceklerin satışı, 23:00-08:00 saatleri arasında yasaklandı. Ayrıca hazırlanan yeni kanun tasarısıyla uçaklara alkol sokulmasına da sınırlama getirilmesi beklenirken, bu ürünün fiyatları da artırılarak satışının zorlaştırılması hedefleniyor.
Yetkililer, alkolün yaygınlaşmasındaki en büyük nedeni kolay ulaşılabilir olmasına bağlarken, alkolü özendirici reklamların yerine bunun zararlarını içeren kamu spotlarının gösterilmesini talep ediyor. Bu kapsamda Rus devlet televizyonu Kanal 1'de son 3 yıldır alkol kullanımı karşıtı kamu spotları yayımlanıyor.
- Fransa'da alkol satışına 5 farklı uygulama
Fransa'da 18 yaş altındakilere mağazalarda içki satılmazken, lokantalarda da yine içki servisi yapılmıyor. Mağaza ve lokanta sahipleri, alkollü içecek talebinde bulunan gencin yaşından şüpheleniyorsa, kimliğini göstermesini isteme hakkına sahip. 16 yaşından küçükler ise yanlarında ebeveynleri olmadan içkili yerlere tek başına gidemiyor. Lokanta ve mağaza sahiplerinin, aşırı derecede alkol alanlara bu ürünleri satması da yasak.
Ülkede içki ruhsatı için 5 farklı lisans uygulaması var. Lisans 1 ve 2, bakkal ve mağazalar için geçerli. Bunlar müşterilerine sadece saat 22'ye kadar alkol ürünleri satma hakkına sahip. Lisans 3'e sahip olan lokantalar, sadece yemekle birlikte müşterilerine alkol satışı yapabiliyor. Lisans 4 kapsamındaki bar ve lokanta sahipleri ise müşterilerine saat 2'ye kadar, yemeksiz de olsa alkol servisi yapabiliyor. Lisans 5, gece kulüpleri, diskotek ve pavyon gibi yerler için geçerli. Bu işyerlerinde sabah 5'e kadar içki satışı serbest. Alkollü ürün satışı için gerekli Lisans 4 ve Lisans 5'i alabilmek için Fransız vatandaşı olmak gerekiyor.
nbsp;Fransa'da otomatik makinalarda alkol satışı, sınırsız ücretsiz içki dağıtımı ve benzin istasyonlarında akşam 18'den sabah 8'e kadar içki satışı yasak. Ayrıca, sürücüler için yasal sınır 0,5 promil olarak uygulanıyor.
- ABD'de alkol satın alma yaşı 21
ABD'de ise alkol konusundaki sınırlamalar eyaletlere göre farklılık arz ediyor. Alkol yasalarına göre, konserlerde ve benzeri organizasyonlarda içki satışı serbest. Açık hava konserleri için eyalet alkollü içki komisyonundan geçici izin almak gerekiyor. Alkol satış yaşı daha önce eyaletten eyalete değişirken artık ülke genelinde 21 yaş uygulaması geçerli. Reklamlarda çocuklar için özendirici unsurlar bulundurulması ve oyuncuların içki içerken gösterilmesi ise yasak.
Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) yayımladığı verilere göre, sportif faaliyetlere ya da gençlerin katıldığı etkinliklere alkol üreticilerinin sponsorluk yapmasıyla ilgili Kanada, Meksika, Arjantin, Bolivya ve Paraguay'da kısmi kısıtlamalar var. Alkol satın alma ve içme yaşı sınırı Kanada'da 19, Bolivya'da 20, Meksika, Arjantin, ve Paraguay'da 18.
- Avrupa'daki durum
nbsp;Avrupa Birliği Bakanlığı tarafından geçtiğimiz günlerde yayımlanan alkolün zararlarının azaltılmasına yönelik rapora göre, Finlandiya ve Hollanda'da bu konuda yazılı bir ulusal strateji belgesi bulunuyor. Söz konusu strateji, alkol tüketiminin azaltılması için yüksek vergi, devlet tekeli, alkollü içki servisi yapan mekanların sıkı denetimi, ruhsatlandırma, toplum sağlığını artırıcı faaliyetlerin desteklenmesi gibi araçlar öngörüyor. Bu iki ülkede alkollü ürünlerin reklamına, sponsorluk için kullanımına, satış promosyonuna sınırlamalar getirilmiş durumda.
Hollanda'da ayrıca, alkollü içki satışına sıkı kurallar getiriliyor. Lisanslar belediyeler tarafından veriliyor. Alkollü ürünlerin reklamı 06.00 ile 21.00 saatleri arasında yasak. 0,5 promil ve daha fazla alkol kullanan sürücülere belirli süre trafikten men cezası veriliyor.
İngiltere ve İrlanda'da da alkolün yol açtığı zararların azaltılması için yazılı bir ulusal strateji belgesi var. İngiltere'de alkol ürünlerinin birim fiyatı artırılabilirken, İrlanda'da alkol kontrolü, uyuşturucu ile ele alınması öngörülen bir alan haline getirildi. İrlanda'da yüksek özel tüketim vergilerinin devam ettirilmesi önemseniyor ve vergi oranları artırılıyor.
İsveç ve Norveç de ulusal strateji belgesi hazırlayan ülkelerden. Her iki ülke de tüm sürücüler için kandaki alkol yoğunluğu 0,2 promil olarak belirlenmiş durumda. İsveç'te alkollü ürünlerin reklamında, sponsorluk için kullanımında ve satış promosyonlarında yasal sınırlamalar getirilmişken, Norveç'te alkol satışında tekel durumunda bir devlet işletmesi bulunuyor. Burada ayrıca, profesyonel sürücüler için alkollü araç kullanımında sıfır tolerans politikası uygulanıyor.
Litvanya, alkolle mücadeleyi en sıkı yürüten ülkelerden. Alkole erişim yüksek vergilendirme yolu ile azaltılmaya çalışılırken, alkollü ürünlerin televizyon, radyo ve posta yoluyla reklamı yasak. Kandaki alkol yoğunluğu oranı genel ve genç sürücüler için 0,4 promil olarak uygulanırken, ticari kullanıcılar için bu oran 0,2 promil. Alkollü ürünlerin reklamı, satış promosyonu ve sponsorluk için kullanımı sınırlanmış durumda ve perakende satışta emniyet birimlerinin uygun görüşü alınıyor.
Litvanya Alkol Kontrol Kanunu, alkollü ürünlerin toptan ve perakende satışı için hükümete tekel kurma yetkisi sağlıyor. Ayrıca, olağanüstü durumlarda, alkole ilişkin hastalıkların daha önce belirlenmiş limitlerden daha fazla artması durumunda hükümete Sağlık Bakanlığı'nın teklifi üzerine alkol üretimi ve ithalatında kota uygulama yetkisi veriliyor. Yasa, parfümlerin alkollü ürün gibi kullanıldığının tespiti halinde ise bu ürünlerin alkol kontrol yasası ile düzenlenmesini öngörüyor.
-Sponsorlara sınırlama
nbsp;DSÖ'nün 2011 verilerine göre, Güney Afrika'daki 15 yaş üstü gençler arasında yıllık kişi başına düşen saf alkol tüketimi 9,5 litre. Alkol tüketim yaşı sınırı 18. Ülkede belli saatlerde alkol satışı yasak ve bazı mekanlarda içme yasağı var. İçki reklamlarına veya içki firmalarının sponsorluk anlaşmalarına yönelik bir kısıtlama ise bulunmuyor. 0,5 promil ve daha fazla alkol aldığı tespit edilen sürücülere belirli süre trafikten men cezası uygulanıyor.
Cezayir'deki 15 yaş üstü gençler arasında yıllık kişi başına düşen saf alkol tüketimi ise 1 litre. Alkol tüketim yaş sınırı 18. Bazı mekanlarda alkol içme yasağı söz konusu. İçki reklamları ve içki firmalarının sponsorluk anlaşmaları yapması konusunda sınırlamalar var. Alkol tüketimi 0,8 promil ve üstünedeki sürücülere ceza veriliyor.
- Japonya'da alkol tüketimi için yaş sınırı 20
nbsp;Japonya'da 15 yaş üstü gençler arasında yıllık kişi başına düşen saf alkol tüketimi 8 litre. Alkol tüketiminde yaş sınırı ise 20. Sürücüler için uygulanan yasal limit 0,3 promil.
nbsp;Avusturalya'daki 15 yaş üstü gençler arasında yıllık kişi başına düşen saf alkol tüketimi 10 litre. Alkol tüketim yaşı sınırının 18 olduğu ülkede, belli saatlerde ve bazı mekanlarda alkol satışının yasaklanması, petrol istasyonlarında ve bazı özel günlerde satış yasağı gibi kurallar getirilmiş durumda. İçki reklamlarına kısıtlamalar söz konusu ancak içki firmalarının sponsorluk anlaşmaları serbest. 0,5 promil ve daha fazla alkol derecesine sahip sürücülere belirli süre trafikten men cezası uygulanıyor.
nbsp;Libya, Suudi Arabistan, İran, Somali, Pakistan ve Afganistan, günlük yaşamda içki içmenin tamamen yasak olduğu ülkeler arasında.
nbsp;Angola, Ekvatoryal Gine, Gine, Guantalamo, Katar, Andorra gibi ülkelerde ise alkollü içeceklere vergi uygulanmıyor.