Hat sanatı hayranı ressamlar
Türkiye Cumartesi Haberleri
Bir klişeye dönse de “Kur’ân-ı kerim Mekke’de nazil oldu, Kahire’de okundu, İstanbul’da yazıldı” sözü değişmez bir hakikat…
MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ
Çıkış noktası Kur’ân’ın yazılması olan hat sanatıyla, yazı Osmanlı payitahtında hiç olmadığı kadar yükseğe taşındı. Ancak Şeyh Hamdullahlar, Karahisariler ve Mustafa Râkım Efendiler sadece kaligrafi yapmıyor aynı zamanda soyut sanatın en nadide numunelerini de ortaya koyuyorlardı. Bu sebeple hat sanatı, pek çok Avrupalı ressamın dikkatini çekti; bazı sanatçılar ise ondan ziyadesiyle ilham aldı ve methiyeler düzdü...
İLK TEMAS ABBASİ DEVRİNDE
Batı dünyasının İslam yazısı ile ciddi alakası Abbasi halifesi el-Vâsık (841-847) devrinde başlıyor. Mesela “Rönesans resminin babası” diye anılan Giotto “Mısır’a Firar” adlı tablosunda, kûfî yazılara süs unsuru olarak yer veriyor.
Modern dönemde Avrupa’nın hat sanatına rağbeti daha çok artıyor. Türkiye’deki pek çok ressamı yetiştiren Fransız Andre Lhote, hatta hayranlığını “Okuyamıyorum bu yazıları. Okuyamadığım daha iyi. Salt çizgi senfonilerini tadabiliyorum böylelikle. Resim sanatının temeli nedir? Desen, çizgi de Ingres’in deyimiyle müzikal olmalı. İşte bütün bunlar bu yazılarda var” şeklindeki enteresan cümleleriyle ifade ediyor.
RESİMDE VARMAK İSTEDİĞİM NOKTA
Hat sanatına en büyük hayranlık besleyen sanatçı ise Pablo Picasso oluyor. Öyle ki Türkiye’den atölyesine gelen Nurullah Berk gibi genç sanatçılara “Hat sanatını iyi incelediniz mi?” diye soruyor. Şu sözleri ise büyük övgüler içeriyor: Benim resimde varmak istediğim son noktayı İslam yazısı çoktan bulmuş. Bunlar ne kadar ritmik! Bunlardan bir şeyler çıkar, bir şeyler çıkar! Doğulu renkçidir ama renkçiden çok fazla çizgici, soyuttur. Bu soyut dehasının en güzel örnekleri bunlar, bu yazılar...
1937 yılında Türkiye’ye gelen ve o güne kadar hiç İslam yazısı görmemiş olan ressam Leopold-Levy’ye, Türk hattatlarının eserleri gösteriliyor. Bu yazıları dikkatle inceleyen sanatçı, içlerinden üç tanesini çok beğeniyor. Görülüyor ki bunlar hat sanatının zirveleri olan Yesârî, Şeyh Hamdullah ve M. Râkım’ın eserleri. Bu durum hat sanatının estetik değerlerinin resimden farksız olduğunu gösteriyor.
İMZASI BİLE HAT GİBİ
Çağdaş resim sanatının İspanyol ustası Joan Miró da hat sanatının tesiri altında kalıyor ve bu eserlerine yansıyor. Hatta imzasını bile hat yazısı gibi atacak kadar etkileniyor. Yalnız Miró, çok renkli Mağrip hat sanatını örnek alıyor.
Eserlerinde hat sanatından izler bulmak mümkün olan Paul Klee de “resim ve yazı, özünde benzerdir” diyor.
Fransız ressam Bernard Quentin de bazı büyük eserlerinde Arap harflerini mimari bir tarzda kullanıyor. Henry Matisse, Alexis Gritchenko, Piet Mondrian, Kandinsky ve Hartung gibi pek çok ressam, İslam hat sanatındaki plastik unsurları kullanıp, yeni bir ifade meydana getiriyorlar...
BASKILARA RAĞMEN İLHAM ALDILAR
Türkiye’de 20. asırda yapılan politik baskılara rağmen bazı Türk ressamlar hat sanatından ilham almayı başardı. Ancak bu, daha ziyade Picasso ve Alexis Gritchenko gibi ressamların teşvikiyle oldu. Nurullah Berk, Picasso’nun tavsiyelerine uyarak hat sanatından ve daha ziyade minyatürden ilham aldı. Ressam Elif Naci de Arapça harfleri resimlerine sokan ressamlardandı. Kendisini eleştirenlere Picasso’yu örnek gösterirdi. Abidin Dino da kendisini “hattat” diye tanıtacak kadar hat sanatına alaka duydu. Portreleriyle tanınan meşhur ressam Feyhaman Duran hat sanatçısı Sami Efendi’den hat öğrenmiş, resimlerinin yanında bu sanata da devam etmişti. Burhan Doğançay, Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Erol Akyavaş da klasik sanatı resim diline aktardı. Hayatta olan usta ressamlardan Devrim Erbil ve Süleyman Saim Tekcan hâlihazırda hat sanatını eserlerine yansıtmakta…
***
HAFTANIN KİTAPLARI
> Ebeveynlere ‘yeni’ tavsiyeler
Yazar Salih Uyan, Timaş Yayınlarından çıkan “Yeni Nesil Veliler İçin Hayatta Kalma Rehberi” adlı kitabında günümüzün velilerinin çocuğuyla iletişimine, “helikopter ebeveynliğin” çocuk üzerindeki tesirlerine, dijital dünyayla yetişen çocuklarının ihtiyaç ve problemlerine dair gözlemlerini aktarıyor. Uyan, yine kendine has renkli üslubuyla ebeveynlere çarpıcı tavsiyelerde bulunuyor.
> Olgu ve sezgi arasında şiirler
Furkan Çalışkan, Ketebe Yayınlarından çıkan dördüncü şiir kitabı “Kutsal Jeneratörler”de kendi neslinin dertlerini okura açıyor. Şair, iç meselelerini farklı bir tarzda aktardığı eserinde, “olgu ile sezgi” arasında gidip geliyor.
> Fotoğraflarla I. Dünya Harbi
Kronik Kitap etiketiyle neşrolunan Andrew Wiest’in “Birinci Dünya Savaşı Tarihi”, dünyanın global çaptaki ilk modern savaşını 250’den fazla fotoğraf ve sade bir dille aktarıyor. Dünyanın dört bir yanında gerçekleşen hadiseler, eserde akıcı bir dille okura sunuluyor.
'da Takip Edin!
