Türk bilim kadınından çığır açan buluş: Kadın kısırlığının sırrını çözdü
Kadın yumurta hücrelerinin sırlarını ortaya çıkarmaya odaklanan Doç. Dr. Elvan Böke ve ekibi yaptıkları çalışmalarla, kadın yumurta hücrelerinin yaşlanmasını tersine çevirerek ileri yaşlarda anne olmayı sağlayabilecek bir hücre mekanizmasını keşfetti.
ZİYNETİ KOCABIYIK'IN HABERİ - Sabri Ülker Vakfı tarafından genç bilim insanlarını desteklemek üzere 2016 yılından beri verilen Bilim Ödülü’nün bu seneki sahibi, kadınlarda kısırlık probleminin çözülmesinde son derece önemli bir buluşa imza atan çalışmasıyla İspanya’da bulunan Genomik Düzenleme Merkezinin (CRG) Grup Lideri Doç. Dr. Elvan Böke oldu. Doç. Dr. Böke çalışmalarını gazetemize anlattı...
“GEÇ ANNELİK” MÜMKÜN OLABİLİR
Doç. Dr. Elvan Böke “Kadın yumurta hücrelerinin yaşlanmasını tersine çevirerek geç anneliğin önündeki engelleri kaldırmayı hedefleyen çalışmaları” sırasında, kadın yumurta hücrelerinin yaşlanmasını önleyen bir yapıyı keşfetti. İnsanın bütün hücrelerinde bulunduğu düşünülen bir protein kompleksinin 40 yaşına kadar kadın yumurtalarında bulunmadığını kanıtlayan Doç. Dr. Böke, bu keşfi ile kadın kısırlığının tedavisinde bir çığır açtı.
KADIN YUMURTASI 40’INA KADAR YAŞLANMIYOR
Çalışmalarını Barcelona’daki kendine ait laboratuvarında sürdüren Doç. Dr. Böke “Bizim çalışmamıza kadar insan vücudundaki bütün hücrelerin yaşlanmayı tetikleyen bir protein kompleksine sahip olduğu düşünülüyordu. Ancak biz, üremeyi sağlayan kadın yumurta hücrelerinde bu toksik proteinlerin bulunmadığını gösterdik" dedi.
"Bu sayede yumurta hücreleri doğumdan itibaren var olmalarına rağmen 40 yaşına kadar yaşlanmıyorlar" diyen Böke, "40 yaşından sonra birdenbire yaşlanmasına neyin sebep olduğu ise hâlâ tam olarak bilinmiyor. Çalışmamızda yumurtaların yaşlanmasını engelleyen bir yapıyı ortaya koyduk. Daha ileri dönemde bunu tersine çevirerek kadınların klasik infertilite tedavilerine gerek kalmadan ileri yaşlarda da bebek sahibi olmalarını sağlayacak tedaviler geliştirebiliriz" ifadelerini kullandı.
Böke, "Çalışmalarımızla, doğurganlığın ve geç anneliğin önündeki en büyük engellerden biri olan yumurta yaşlanmasına dair bilinmeyenleri ortaya çıkarmak istiyoruz" dedi.
KISIRLIK GELECEKTE EN ÖNEMLİ PROBLEM OLACAK
Günümüzde dünya nüfusunun yaşlanma eğilimi gösterdiğini ve kadınların daha çok 30 yaşından sonra çocuk sahibi olmaya başladıklarını belirten Doç. Dr. Böke şunları ifade etti:
"Önümüzdeki dönemde doğurganlıkla ilgili problemlerin, insanlığın karşı karşıya kalacağı en önemli problemlerin başında geleceği tahmin ediliyor. Üstelik yumurta hücresine dair bilinmeyenler sebebiyle, üreme sorunları yaşayan kadınların yüzde 25’ten fazlasında problemin ne olduğu bile tespit edilemiyor.
Bu durumda kadınlar gerekli gereksiz pek çok tedavi yöntemi denemek zorunda kalıyor. Laboratuvarımızda, sebebi bilinmeyen kısırlığın temelinde yatan sorunu saptayarak üreme sağlığına ilişkin hastalıklarının tedavisinde büyük bir adım atılmasını sağlamayı hedefliyoruz."
METABOLİK HASTALIKLARIN TEDAVİSİNE IŞIK TUTABİLİR
Doç. Dr. Elvan Böke’nin üzerinde ortaya çıkardığı mekanizmanın bütün metabolik hastalıklar için son derece önemli bir keşif olduğunu söyleyen Harvard Sabri Ülker Merkezi Başkanı Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil, şu değerlendirmede bulundu:
"Bu protein kompleksinin bulunmadığı hücrelerin de hayatiyetini sürdürebildiği bilgisi, hücre yaşlanmasının ve dolayısıyla metabolik hastalıkların tedavisine ışık tutabilir. Hangi hücrelerde protein yapısının aktivitesini durdurabiliriz? Durdurunca ne olacak? Bundan sonra bilim bu soruların cevaplarını arayacak."
AŞIRI ŞİŞMANLIK VE AŞIRI ZAYIFLIK ANNELİĞE ENGEL
Kadınların üremesiyle birebir bağlantılı olan yumurta hücreleri üzerinde bugüne kadar çok az bilimsel çalışma yapıldığını söyleyen Doç. Dr. Elvan Böke “Bu yüzden kadın kısırlığının sebepleri bilinmiyor. Benim arkadaşlarım da yıllar boyu tedavi gördüler çocuk sahibi olamadılar ama bıraktıktan bir süre sonra anne oldular. Bunun sebebini kimse açıklayamıyor" açıklamasında bulundu.
"Biz bu bilinmeyenlere ışık tutmak istiyoruz" diyen Böke, "Ayrıca günümüzdeki beslenme problemleri de kısırlığı artırıyor. Anoreksiya denilen aşırı zayıflık yumurta oluşumunu durduruyor. Aşırı yağlanma da yumurta hücrelerini olumsuz etkiliyor ve obezite yüzünden kısırlık artıyor" dedi.
NOBEL ÖDÜLLÜ BİLİM ADAMI VERDİ
Kadın yumurta hücresinde yaşlanma ve metabolik bozukluklar üzerinde yaptığı çalışmalarla hem hücre yaşlanmasına hem de kadınlarda üreme sorunlarına karşı umut ışığı sunan Doç. Dr. Elvan Böke ödülünü Yıldız Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ülker, Harvard Sabri Ülker Merkezi Başkanı Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil ve Nobel Ödüllü Prof. Dr. Randy Schekman’ın elinden aldı.
'da Takip Edin!
