Türk resminin ‘mimarına’ veda
Ressam Adnan Çoker 95 yaşında hayata veda etti. Sanatçı geride İslam mimarisinden ilham aldığı eserler ve unutulmaz polemikler bıraktı…
MURAT ÖZTEKİN
Türk resim sanatında Osmanlı ve Bizans mimari formlarından ilham alarak kendine has bir üslup meydana getiren usta sanatçı Adnan Çoker hayatını kaybetti. Cumhuriyet dönemi resim sanatının en meşhur isimlerinden olan 95 yaşındaki Çoker, önceki gün İstanbul’da öldü. Ressam, 1927 yılında Süleymaniye’de dedesine ait bir konakta doğdu. Kendi tabiriyle yaşadıkları ev “tıpkı mescit gibiydi”. Dedesinin hat sanatına olan merakı, onun dünyasında büyük izler bıraktı, kendisini akademiye çekti. İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde okuyup, Zeki Kocamemi’nin atölyesinde çalışan Çoker, hat sanatından olsa gerek soyut tarzı benimsedi. 1953 yılında arkadaşı Lütfü Günay’la beraber Türkiye’deki ilk soyut resim sergisini açtı. 1955’te Paris’e gidip bir müddet Fransız ressamların atölyesinde bulundu.
İSLAM MİMARİSİNDEN İLHAM ALDI
Cumhuriyetçi fikirlere sahip ama gelenekle bağ kurma arzusunda olan ressam, Türkiye’ye döndükten sonra 1960’ların sonunda İslam mimarisinden ilham alarak kubbe, Türk üçgeni, minare gibi formları siyah renk içinde soyutlayarak kendine has bir üslup geliştirdi. Eserlerinde Türk hat sanatından izler de bulmak mümkündü. Çoker, bu tarzının doğuşunu “Anadolu Türk-İslam kültürünü birleştiren mistik ruhu en geniş boyutlarıyla vermeye, bize ait bir imgeyi sonsuzluğun evrenselliğine dönüştürmeye çalıştım” sözleriyle anlattı.
HÜLYA AVŞAR’LA TARTIŞMIŞTI
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde uzun yıllar hocalık yapan Çoker, fakültedeki muzip üslubuyla tanındı. Giderek “yaşayan efsane” hâline geldi; soyut sanatının yanında sivri üslubu ve münakaşalarıyla da şöhretini artırdı. Mesela 2000 yılında bir resim sergisinde, renkli eserlerin arasında fotoğraf çekilmek istemeyen Hülya Avşar’la “Sen resimden hiç anlamıyorsun!” diyerek tartıştı. İlerleyen yıllarda Çoker’in eserlerinin kıymeti daha çok arttı! “Retrospektif 1” adlı eseri, 2011 yılında bir müzayedede 1 milyon 200 bin TL’ye satılarak rekor kırdı. Fakat Çoker’in eserlerindeki formları, Batılı sanatçılardan “aşırı ilhamla” yaptığını iddia edenler de yok değildi. Sanatçı, ömrünün son yıllarında yine tartışma meydana getiren sözleriyle dikkat çekti. Çağdaş sanat hakkında “Efendim, yenilik adı altında bir sürü numara yutturmaya çalışıyorlar” dedi. Bir röportajında “Türkiye’de ressam messam yok!” ifadesini kullandı.
BUGÜN DEFNEDİLECEK
Evet, geleneğe yaslanan modern üslubuyla Türk resim sanatında büyük izler bırakan usta ressam, çok sayıda eser ürettiği uzun bir ömrün sonunda sevenlerine veda etti. Çoker’in cenazesi bugün, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’ndeki anma töreninden sonra Şakirin Camiinde kılınacak ikindi namazını müteakip Karacaahmet Mezarlığı’na defnedilecek...
'da Takip Edin!
