Ötüken’de tarihe yön verecek keşif: ‘Türk’ kelimesinin geçtiği en eski yazıt bulundu
Araştırmacılar, Uluslararası Türk Akademisi ve Moğol Arkeoloji Enstitüsünün düzenlediği Nomgon Vadisi'ndeki ortak bilimsel arkeolojik keşif gezisinde tarihi bir keşfe imza attı. Ekip, Ötüken’de Türk hükümdarı İlteriş Kağan’ın anıt mezarını ve kitabesini buldu.
Moğolistan'ın Ötüken bölgesindeki Hangai Jote'de bir anıt kompleksi ve İlteriş Kutluğ Kağan'ın yeni bir yazıtı bulundu. Araştırmacılar tarihi buluntuları ‘Türkoloji alanında önemli bir keşif’ olarak tanımladı.
Uluslararası Türk Akademisi yaptığı açıklamada, "Türk Kağanlığı'nın kurucusu atamız Bars Bey Kağan'ın kayınpederi İlteriş Kağan adına dikilen anıtı Türk Akademisi ve Moğol Arkeoloji Enstitüsü işbirliğiyle bulduk" dedi.
Yazıt, Uluslararası Türk Akademisi ve Nomgon Vadisi'ndeki Moğol Arkeoloji Enstitüsünün ortak bilimsel arkeolojik keşif gezisinde bulundu.
Yazıt Türk ve Soğd dillerinde yazılmıştı.
TARİHİ KEŞİF
19. yüzyılın sonlarında bulunan Orhun yazıtları, Türklerin kökenini, tarihini, kültürünü ve diğer Türk boylarıyla ilişkilerini anlamak için oldukça önem taşıyor.
Runik harflerle yazılan Türk yazıtları bilinen en eski yazılı Türk eserleridir. Ayrıca yazıtlar bilinen ilk Türk alfabesi ile yazılmıştır.
İki Türk şehzadesi Kül Tigin ve Bilge Kağan onuruna dikilmişlerdir. Kül Tigin yazıtını kardeşi Bilge Kağan, Bilge Kağan yazıtını ise oğlu diktirmiştir. Üçüncü kitabe ise siyasi bir figür olan Bilge Tonyukuk adına dikilmiştir. Bu üç yazıt Orhun Yazıtları’nı oluşturmaktadır.
Hangai Jote'de bulunan anıt mezar ve yazıt, Kül Tigin ve Bilge Kağan'ın babası İlteriş Kutluğ Kağan'a aittir. İlteris Kutluğ Kağan, 682 yılında Doğu Göktürk Hanlığı'nın kurucusudur.
ANIT MEZARDAN ONLARCA ESER ÇIKARILDI
Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdırali (Darhan Qydyráli) İlteriş Kutluk Kağan’ın anıt mezarı ve yazıtı hakkında açıklama yaptı: “Arkhangai bölgesi Nomgon Ovası’nda ortaklaşa yürütülen bilimsel arkeolojik kazı sonucunda, İlteriş Kağan’a adanmış külliye keşfedilmiştir. Külliyenin toplam alanı 49×41.5 m’dir. Batıdan doğuya doğru oval bir biçimde yer alan külliyenin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edilmiştir.
Bulunan değerli eserin iki yüzünde 12 satırlık eski Türk yazısı, üçüncü yüzünde ise eski Soğd yazısı bulunmaktadır. Keşfe katılan bilim adamları anıtın metninden ‘Türk’, ‘Kutluk’, ‘Tümen’ gibi bir dizi kelime tespit etmişlerdir.
Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak, Nomgon külliyesinin Göktürk Kağanlığını yeniden başlatan Kültegin ve Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kutluk Kağan’a ithaf edildiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca bu külliye, ‘Türk’ adının ilk defa geçtiği Göktürk döneminin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilmektedir.
Genel olarak Nomgon külliyesi, tüm özellikleriyle Bilge Kağan ve Kültegin külliyelerine benzer. Nomgon yazılı anıtın üst tarafında, vücudu ejderha şeklinde iki kurt başı kazınmıştır. Taspar Kağan, Bilge, Kültegin ve diğer anıtların tepesine de bu tür Kağanlık simgeleri olan ejderha biçimli, kurt başlı bir şeklin çizildiği bilinmektedir. Nomgon anıtı, Orhun anıtları gibi Göktürk devleti için önemli bir anıt olduğu anlaşılmaktadır.”
'da Takip Edin!
