Kaimeden banknota... Paranın serüveni kitaplaştı
Kültür - Sanat Haberleri
Araştırmacı yazar Mehmed Şahin Tanzimat’tan bu yana basılan kâğıt paraları topladı, titizlikle inceledi, iktisadi kırılmaları yakaladı…
İRFAN ÖZFATURA'NIN HABERİ - Osmanlıda dolaşan para “Akçe-i Osmanidir” (gümüş sikke), altı kırattır, 1,1 gram. Bir yüzünde “Lâ ilâhe illallah Muhammeden Resûlullah” ve dört halifenin isimleri yazar. Diğer yüzünde ise parayı bastıran padişahın tuğrası, basım yeri, tarihî ve Kayı boyunun damgası vardır.
Altın altındır, gümüş gümüş… Düşünün; 1326’dan 1740’a kadar (414 sene) yıllık değer kaybı %0,24’tür ortalama. Yok gibi bir şey âdeta. Tanzimat Fermanı’nı müteakip “altın çağımız” kapanır. Çünkü İngiltere’ye ciddi borcumuz vardır, para yerine geçen kaime bastırmak zorunda kalırız.
Abdülmecid Han devrinde çıkarılan “Kaime-i Nakdiyeyi Mutebere” banknottan ziyade bir nevi borç senedidir; hazine bonosu sayılır. Yeni bir devir başlamaktadır ve bundan böyle banknot girecektir hayatımıza.
İşte değerli araştırmacı Mehmed Şahin o günden bu yana basılan ne varsa toplar, titizlikle tasnif eder, gelişmeleri “Paranın Yolculuğu” adlı kitabında yayınlar.
100 trilyon Zimbabve doları
ÖNCE ELLE MÜHÜRLE
Anlattıklarına göre; ilk kaimeler elle hazırlanır, ardına mühür vurulur. Ancak taklidi mümkündür, zamanla kâğıt paraya itimat azalır. 1842’den itibaren matbaada basılır. 1863’te kâğıt para ihracı imtiyazı Osmanlı Bankasına bırakılır. Bankanın adı “Osmanlı” ise de bir İngiliz-Fransız ortaklığıdır. I. Cihan Harbi yıllarında Osmanlı Bankası, hükûmetin avans ve banknot basma isteğini geri çevirir. Bunun üzerine hazinedeki altın ve Alman hazine bonoları karşılık gösterilerek “Evrak-ı Nakdiye” bastırılır. Bu banknotlar 1927 yılına kadar tedavülde kalır.
30 Aralık 1925’te çıkarılan kanunla cumhuriyet banknotlarının basılmasına karar verilir. Birinci emisyon grubu banknotlar 5 Aralık 1927’de dolaşıma çıkarılır.
PARALAR GELİR ABD’DEN, ALMANYA’DAN...
3 Ekim 1931’de T.C. Merkez Bankası faaliyete geçer, banknot basma salahiyetini eline alır. 12. hükûmetten itibaren paralardan Atatürk resmi kaldırılır, İnönü resimleri bastırılır. Ancak matbaamız olmadığı için paralar ABD, İngiltere ve Almanya’ya ısmarlanır. Bu büyük risktir, mesela İngiltere’den banknot getiren gemi Almanlar tarafından batırılınca lirada büyük itibar kaybı yaşanır.
Menderes döneminde banknot matbaası kurulur, (1951) yabancılara ihtiyacımız kalmaz. Yetmişli yıllarda yaşanan yüksek enflasyon yüzünden banknotlarımızda sıfırlar sıralanır. Gün gelir üzerine milyonlar yazılır. Recep Tayyip Erdoğan’ın başbakanlığı yıllarında paramızdan 6 sıfır atılır, insanımızın yeni liraya olan itimadı artırılır. Şu an İran paralarında milyonlar var, Zimbabwe doları 100 trilyona vardı, eğer yazı hazırlanırken sıfırlar artmadıysa...
'da Takip Edin!
