Özbekistan turizmde yıldızlaşıyor!

M. AYBİKE SİNAN

Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev, 2016’nın sonunda iktidara geldi. Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, turizmin Özbekistan ekonomisinin en önemli sektörlerinden biri olması gerektiğini ifade etti ve buna istinaden geçen beş yılda bu alanda çok önemli dönüşümler sağladı. İşte aşama aşama büyüyen Özbekistan turizmi:
¥ 2016’da 2 milyon olan turist sayısı 2019’da 6,7 milyona ulaştı ve 3 yılda yaklaşık 3,3 kat büyüme kaydedildi.
¥ Ülke içindeki iç turizm de gelişme gösterdi ve 2016-2019 arasında iki kat büyüme gözlemlendi.
¥  Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Turizm Örgütü bilgilerine göre Özbekistan 2019’da en iyi gelişen beş turizm destinasyonu içinde yer aldı. Aynı yıl İngiliz The Guardian gazetesi Özbekistan’ı en iyi destinasyon olarak duyurdu.

VİZEDE KOLAYLIK
¥ Ülkede vize düzenlenmesiyle alakalı derinlemesine dönüşüm sağlandı. Yakın zamanlara kadar girilmesi güç olan Özbekistan Sn. Mirziyoyev döneminde çoğu ülkelere kapısını açtı. Bugün itibarıyla Türkiye dâhil 90 ülke vatandaşı Özbekistan’a vizesiz girebilmekte ve uzun süre kalabilmektedir. Ayrıca ülkede vatandaş, talebe, akademisyen, sağlık ve ziyaret gibi çeşitlendirilmiş vize uygulaması hayata geçirildi.
¥ Özbekistan Cumhuriyeti, turizm altyapısını geliştirme potansiyeli ile ilgili olarak bünyesindeki tarihî ve turistik unsurları destekleyen oldukça önemli ve güçlü adımları atarak ülke çekiciliğini artırdı:

KONAKLAMADA YENİLİKLER
¥ Türkiye ve Güney Kore deneyimi temelinde 50 yataklı küçük ve butik oteller inşaatı programı başlatıldı.
¥ Yeni oteller inşaatında devlet-özel sektör ortaklığı modeli kullanılmaya başladı.
¥ Konukevi ve misafir odaları şeklinde vatandaşların evlerini bizzat otel olarak sunmaları için imkân tanındı ve turizm alanında çekiciliği daha da artırmak için Özbek halkı sanatı ve kültürünü tanıtan yeni festival ile organizasyonlara özellikle yer verildi.
¥ Bugün Türkiye’de yayınlanmakta olan “Bozkırın Aslanı Celaleddin” dizisinden de adı bilinen ülkenin Harizm ilinde “Bahadırlar Oyunu” adlı geleneksel spor yarışmaları geleneksel hâle getirildi.

BİRÇOK YENİ FESTİVAL
¥ Fergana vadisinin kalbi Hokand şehrinde, Zanaatkârlar Uluslarası Festivali düzenlenmeye başladı.
¥ Buhara’da İpek ve Baharatlar Uluslararası Festivali icra edilip gelenekselleştirildi.
¥ Geleneksel “Ozanlar ve Âşıklar Bayramı” şeklindeki “Bahşıcılık Festivali” ile geleneksel söz ve saz sanatlarına vurgu yapıldı.
¥ Eski ve ağır türkülerin söylendiği “Makam Sanatı” festivali düzenlenerek kadim kültürün izleri aranarak halka tarihî ve kültürel miras hatırlatıldı.
¥ Özbekistan’ın tarihî özelliği ve Türk-İslam dünyasının dinî değerleri bakımından yeri dikkate alınarak bizzat Sayın Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in girişimiyle ülkede “İnanç Turizmi” başlığı açıldı. Dinî ve tarihî kodlara atıf yapılarak özellikle İslam ülkelerine yeni bir alan oluşturuldu ve bu alanda yeni turistik proje ile ürünler geliştirildi. Örneğin; Buhara’da medfun olan Şah-ı Nakşibendi başta “Yedi Büyük Mürşit” ziyaret yerlerini kapsayan “Yedi Pir” ziyaret paketleri sunulmaktadır.
¥ Semerkant’ta İmam Matüridi ve İmam Buhari türbelerinin bulunduğu yerler bayındırlaştırılmakta, ziyaret amaçlı gelecek turistlere kolaylık sağlanması için çaba harcanmaktadır.
¥ Ayrıca ülkenin Şehrisebz, Termiz, Nemengan, Hive ve diğer şehirlerinde bulunan inanç turizmi merkezleri de hem yerli hem yabancı seyyahların uğrak merkezine dönüştürüldü.
¥ Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te Hazreti İmam Külliyesinin hemen yanında bizzat sayın Şevket Mirziyoyev ‘in talimatıyla Uluslararası İslam Uygarlık Merkezi kurulması çalışması başlatıldı.
¥ Son dönemde bütün dünyada turizm alanını olumsuz etkileyen pandemi şartlarında ülkede ‘Uzbekistan Safe Travel’ (Özbekistan Güvenli Seyahat) sistemi kurulmuş olup gelen seyyahlara güvenli seyahatin sağlanmasıyla ilgili uluslararası standartlarda hizmet verilmektedir.

MEKKE, MEDİNE, KUDÜS'TEN SONRA BUHARA GÖRÜLMELİDİR
Özbekistan’ın turizm potansiyeli hakkında bölgeyi çok iyi bilen ve bir süre bu coğrafyada yaşayan Avukat İrfan Hattatoğlu’na ülkeyi sorduk.

¥ İrfan Bey, Özbekistan sizin için neden önemli, bu coğrafyanın turizm potansiyeli hakkında görüş ve düşünceleriniz nedir?
 - Özbekistan kadim tarihin ve inanç turizminin merkezidir hiç kuşkusuz. Kadim tarihî mirası, göz kamaştırıcı kültür varlıkları ve bütün İslam âleminin manevi dünyasında önemli yere sahip olan inanç merkezleri ile âdeta bir turizm cenneti konumundadır. Unesco Dünya Miras Listesi’ne dâhil olan Semerkant, Hive, Buhara gibi şehirleri ile âdeta bir açık hava müzesi gibi. Türk halklarının ata yurdu olan Maveraünnehir olarak adlandırılan, Orta Asya’nın kalbi konumundaki ülke, dünya medeniyetine de tesir etmiş bir bilim ve uygarlıkların beşiğidir. Bu topraklarda yüzyıllar boyunca pek çok âlim, ulema, düşünür, şair, bilim adamı yaşamış ve sayısız önemli eser miras bırakmış. Geçmişte ipek yolu güzergâhı olan Semerkant, Buhara, Kokand gibi şehirler Çin’den İstanbul’a, Avrupa’ya giden tüccarların uğrak merkezleri olmuştur. Bugün dâhi şehre vardığımızda bizi yüzyıllar öncesine götüren bu kadimi şehirler, o dönemde atalarımızın nasıl bir uygarlığa ev sahipliği yaptığının göstergesi. Mekke, Medine ve Kudüs’ten sonra mutlaka ziyaret edilmesi gereken yerlerin başında Buhara ve Semerkant önemli bir yere sahiptir. Silsile-i aliyye olarak tabir edilen ve kaynağını Peygamber Efendimizden alan İslamiyet’e büyük hizmeti olan âlim ve evliyalar zincirinin halkaları Özbekistan topraklarında meyve vermiştir.

TARİH KOKAN BİR YOLCULUK
¥ İrfan Bey, sizin için Buhara ne ifade ediyor?
Buhara şehri eskiden beri Buhara-i Şerif olarak anılır ve burada yerel halkın “Yedi Pir” olarak adlandırdığı “Buharalı Yedi Mürşid” Silsile-i aliye’nin büyüklerinden Abdülhâlık Goncdüvânî, Ârif-i Rîvegerî, Mahmûd-i İncirfagnevî, Alî Râmîtenî, Muhammed Bâbâ Semmâsî, Seyyid Emîr Gilâl, Seyyid Muhammed Behâüddîn-i Buhârî hazretlerinin türbeleri bulunmaktadır. Bu gönül mülkünün sultanı zatlar İslamiyetin kaidelerini nakış nakış işlemişler ve talebeleri ile dünyaya İslamiyeti taşımışlardır. Vefatları ile Buhara-ı Şerif şehrini nurlandırmışlardır. Buhara’ya her gelen ziyaretçi Buharalı Yedi Mürşit’in türbelerini ziyaret ederek feyz alırlar.

¥ Peki Semerkant mı Buhara mı diye sorsak tercihiniz ne olur?
Öncelikle şu şekilde özetlerim:
“Semerkand saykal-ı Ruy-i zemin est
Buhara kuvvet-i İslam-ı din est.
“Semerkant yeryüzünün cilasıdır.
Buhara İslam dininin kuvvetidir.”
Semerkant, bir dönemler yeryüzünün en güzel şehri olarak tarif edilmiştir. Semerkant’ı başkent yapan Emîr Timur önderliğinde Timur Rönesans’ı dediğimiz 1. Aydınlanma dönemine şahitlik etmiştir. Özbekistan topraklarında yetişen sanatkârlar, bu toprakları özellikle turkuaz mavisi, kubbeli sanat eserleriyle süslemiş ve Asya’nın yıldızı yapmışlardır. Türkiye’deki Sultanahmet Meydanı’na benzer bir meydan olan Semerkant’taki Registan Meydanı, Özbekistan’a gelen turistlerin ilk ziyaret ettikleri ve fotoğraf çekildikleri yerdir. Semerkant’ta bulunan ve Şah-ı Zinde denilen kabristan Afrasyab Tepesi’nde yer yer merdivenlerle çıkılan yolun iki tarafında yer alan çok sayıda bir türbeler silsilesi olup kabristanın en önemli noktasında Peygamber Efendimizin amcası Hazreti Abbas’ın oğlu Hazret-i Kusam bin Abbas’ın kabri bulunuyor. Kusam bin Abbas, Peygamber Efendimizin cenazesini yıkayan ve Server-i Kâinat’ın nurlu kabrine inen, yüzünü gören en son gören, son dokunan kişi olarak tanınan kişidir. 

¥  Semerkant’ı inanç turizminin başkenti yapan en önemli amiller neler sizce?
 Semerkant şehrini saçtıkları feyzlerle nurlandıranlar saymakla bitmez. Kütüb-i Sitte olarak anılan ve Ehli Sünnet âlimlerinin en sağlam 6 hadis kitabı olarak anılan hadis kitaplardan ikisi İmamı Buhari, İmanı Tirmizi tarafından yazılmış ve bu iki âlim önderliğinde yazılan hadis kitapları İslamiyetin sağlam temellerine oturmasına vesile olmuştur. İtikadımızın iki bayraktarından biri olan İmam Maturidi, Arap lisanına ait eşsiz çalışmalarıyla ünlü Mahmut Zemahşeri, İslam hukukuna ait eserleriyle meşhur İmam-ı Serahsi de gelecek kuşaklar için sağlam temeller atmışlardır. Bu ulu zatlardan İmamı Buhari ve İmamı Maturidi, Semerkand şehrinde, İmamı Tirmizi ise Termiz şehrindeki türbeleri ziyaretçiler ile dolup taşmaktadır. Bu ulu zatların mekânı olan Özbekistan, inanç turizmi için paha biçilmez bir hazinedir.

¥  Emîr Timur’un türbesi de Semerkant’ta bulunuyor. Bu hususta bize neler söylersiniz?
 Semerkant Şehrinde Gur-i Mir olarak adlandırılan türbede Emîr Timur’un şu ifadeleri yazılıdır;
“Biz kim Melik-i Turan, Emir-i Türkistanız,”
“Biz ki milletlerin en ulusu ve eskisi Türk’ün başbuğuyuz”.
 Mühründe “Ben Timur, Allah’ın kulu” ifadesi yer alan Özbeklerin atası biz Türklerin kurduğu 16 büyük devletlerden birisi olan Timurlular İmparatorluğu’nun kurucusu Emîr Timur ve torunu Ulugbek de Semerkant’ta medfun. Ulugbek, astronomi ilminde kurduğu rasathane ve yıldızların hesap hareketini yaparak gelecek kuşaklara benzersiz miraslar bırakmışlardır. Kurduğu rasathanenin kalıntıları Semerkant’ta bulunmaktadır.

¥  Diğer şehirler Taşkent, Andican, Hive, Harizm, Fergana gibi şehirler için neler söylersiniz?
 Bugün Özbekistan’ın başkenti Taşkent şehri de tarihî müzeleri ile dikkat çekmektedir. Emîr Timur Müzesinde birçok tarihî eser ile Özbekistan tarihine ilişkin önemli bilgiler yer almaktadır. Taşkent’teki Zengi Ata Türbesi ile Halife Hazreti Osman radıyallahu anha kanının aktığı ifade edilen dünyadaki tek nüsha olan Ceylan derisine yazılı Kur’ân-ı kerimin sergilendiği Hazret İmam Külliyesi de görülmeye değer bir mekândır. Halife Hazreti Osman döneminde yazılan bu Kur’ân-ı kerim, Emîr Timur tarafından Irak’tan Semerkant’a getirilmiş, eski Sovyet döneminde Rusya’ya götürülmüş, 1926 yılında tekrar Özbekistan’a geri getirilmiştir. Babür İmparatorluğu’nun kurucusu Emîr Timur’un torunlarından Babür Şah Andican şehrinde doğmuştur. Yine Türk edebiyatının büyük siması o dönemde Fars dili gölgesinde kalmış, Türk diline ruh üfleyen Ali Şir Nevai bu toprakların parlayan yıldızlarıdır. Orta Asya’nın incisi olarak bilinen Özbekistan eşsiz çinilere bezenmiş medreseler, turkuaz mavisi kubbelerle örtülü külliyeler, camiler, türbeler ile buram buram tarih kokan bu ülke keşfedilmeyi bekleyen bir ülke olarak bizleri bekliyor.