Şefkatli kılıç yatağan
Yatağanın ağzı sert çeliktir, ortası esnek çelik, sırt kısmı ise ham demir. Genç ve acemi düşmanlara tersi ile vurur bağışlarlar.
Yıl 1195. Serinhisar Kızılhisar civarı huzursuzdur, 3. Haçlı seferinden sonra Bizanslılar halkı bizar etmeye başlar. Selçuklu Sultanı Gıyaseddin Keyhüsrev, iki cenk kurdu. Osman ve Hüsameddin Bey’i yöreye yollar (1195).
Yiğitlerimiz mütecavizleri yener, kovar, çadırlarını Yatağan’a kurar.
Osman Bey genelde meydan savaşına çıkmaz, bazen haftalarca görünmez, bazen de art arda baskın düzenler çevirir şaşkına.
Az kayıp verdiği ve düşmanı “yata yata” yendiği için adı “Yatağan Baba”ya çıkar.
Mübarek hicri 642’de (1245) vefat eder. Kabri üzerine şirin bir türbe yaparlar.
ABDİ BEY SULTAN
Yatağan’da bir başka türbe göreceksiniz… Burada da Abdi Bey Sultan yatar. Bizanslılarla ölümüne çarpışır, hatta Köpekbeli mevkiinde yaralanır. Bir süre Salda Gölü kıyısına (Sultan Pınarı) çekilip kendini toplar, sonra tekrar döner gazaya.
-Evet nerede kalmıştık? Yürüyün yeneceğiz biiznilllah!
Ve zafere ulaşırlar. Selçuklu Hakanı çok memnun kalır, Sultan payesi verir ona. İşte zaten bu yüzden Abdi Bey Sultan.
Evet Anadolu Türk yurdu olur ama nice gaile ve badireden sonra. Canla başla, imanla.
Türkler demir işlemekte mahirdir, bakarlar havalinin suyu çeliğe vasıf kazandırmakta. Kurar tezgâhlarını, imalata başlarlar. Malzeme kadar dizayna da ehemmiyet verir, yeni bir üsluba imza atarlar. Beldenin adıyla anar “yatağan” derler ona.
KÜÇÜK VE MÜESSİR
Yatağan; kılıçtan ufak, hançerden hâllicedir. Taşıması kolay, yeniçeri, levent ve sipahiler kuşaklarına yatırırlar. Ters kavisi ve çelik kalitesi ile öne çıkar, düşman kılıçlarını galeta gibi kırar. Kabzası avuca oturur, arkası kulaklıdır, elden çıkmaz, muşta gibi de kullanılır icabında.
Ön yüzü çok keskindir dokundu mu uçurur, arka yüzü ise küt ve kalındır. Bakarlar hasmı genç bir asker, acemi, sürmüş getirmişler meydana. Henüz çocuk simalı, ölmesin, yaralanmasın sakatlanmasın ama zararı da dokunmaya. Kılıcın tersiyle vurur, saf dışı bırakırlar, biraz canı yanar o kadar. Bu yüzden adı müşfik kılıca çıkar.
Ama cenk kızıştı mı çifte yatağanla dalarlar, küffar “kelle makası” der ona.
Tekrar ediyorum: Yatağanın ağzı sert çeliktir, ortası esnek çelik, sırt kısmı ise ham demir.
Sapından sırtına uzanan kemer mukavemet verir, tokuştuğunda kırılmaz. Evlerde saklananların üzerine ayetler, hadisler yazar duvara asarlar. Cenkte kullanılanlar abdestsiz tutulabileceği, belden aşağı düşebileceği için bir şey yazılmaz.
Yatağan asırlarca Osmanlıya silah ve mühimmat yapar. İstanbul kuşatmasına fıçı fıçı barut yollar, Sultan Fatih’in elini rahatlatırlar.
KESİCİ VE DELİCİ
Bugün Yatağan’da yüzlerce atölye var kimi günümüz teknolojisi ile çalışıyor, kimi de ecdadın usulünü yaşatıyor. Bilhassa Dımaşkîde (Şam işi) çok ustalar. Bunun için korozyon yapıları farklı iki çeliği ocakta dövüyor birbirine kaynatıyorlar. Hem mukavemeti artıyor hem de ebru gibi motifleniyor.
Hususi işler yapan ustalar kamyon makası, tren rayı, rulman kullanıyor. Vakit alıyor ama ömürlük oluyor, kolay kolay körelmiyor. Koca bir ağacı yongaya çevirebilir, ardından kâğıdı jilet gibi doğrayabilirsiniz bunlarla.
Yatağanlılar aile boyu çalışıyor, kimi tahra, balta; kimi kırklık, makas; kimi kılıç, kasatura; kimi de pala, kama yapıyor. Saban demirinden tut cep çakısına…
Kadınlar ateşi harlatıyor, beyler örs başında terliyor. Çoluğu çocuğu bileyicilik yapıyor, eğe tutuyor. Avlular atölye gibi; meşin körükler, çekiçler, mengeneler, çarklar, kalıplar, kıskaçlar, sunturaçlar...
Gelişen teknoloji şüphesiz işleri kolaylaştırdı ama onlar yüzde 100 fabrikasyona karşılar; “Yatağan bıçağına usta eli değecek” diyorlar.
Yassı çelik büyük kolaylık, artık şeritler levhadan kesiliyor. Çubuklar ocakta kızdırılıyor, çifte çekiçle dövülüp şekillendiriliyor. Böylece molekülleri sıkışıyor, mukavemeti artıyor. Ustası menevişi okuyor, suyunu tam zamanında ve kıvamında veriyor.
Biliyorum kibar çocuklarsınız, bastonlu yaşlılara hürmet gösteriyorsunuz. Bunu Yatağan’da aksatmayın bilhassa. Efendi olun, hareket yapmayın, haddinizi aşmayın. Amcam bastondan bir kılıç çıkarır, şaşırırsınız sonra.
'da Takip Edin!
