Haberler > TEKNOLOJİ > Evrende bile ilk! Çok sayıda keşfedilince 'uydu kralı' unvanını geri aldı

Evrende bile ilk! Çok sayıda keşfedilince 'uydu kralı' unvanını geri aldı

Düzenleyen: Hilal Bardakcı

15 Mayıs 2023 14:42 - Güncelleme: 15 Mayıs 2023 17:31

Evrende bile ilk! Çok sayıda keşfedilince 'uydu kralı' unvanını geri aldı

TEKNOLOJİ Haberleri

Güneş sistemindeki komşularımızda yeni gelişmeler yaşanıyor. Jüpiter, sadece birkaç ay süren 'en çok uyduya sahip gezegen' unvanını yeniden Satürn'e kaptırdı. Gözlemler sonucunda bilim insanları, Satürn'ün çevresinde 2,5 kilometre çapındaki uyduları tespit etti.

Tayvan'daki Academia Sinica Astronomi ve Astrofizik Enstitüsünden astronom (gökbilimci) Edward Ashton liderliğindeki bir ekip, uyduların birkaç yıl boyunca çekilmiş görüntülerini işleyerek Satürn gezegenine ait daha önce keşfedilmemiş 62 yeni uyduyu tespit etti. Aslında Jüpiter ve Satürn'ün yörüngesindeki küçük uyduları bulmak oldukça zor. Bu iki gezegen Güneş sistemindeki en büyük gezegenlerdir ve gökyüzünde çok parlaktırlar, özellikle de her zaman güneş ışığında kaldıkları Dünya'daki bakış açımızdan. Yani, etraflarındaki her şeyi büyük ölçüde gölgede bırakarak küçük, loş nesnelerin algılanmasını özellikle güçleştiriyor. İlginçtir ki, bir doğal uyduyu tanımlama kriterleri oldukça geniştir.

SATÜRN'ÜN UYDULARINI BÖYLE BULDULAR

Bilim sitesi Science Alert'in haberine göre, şekil, kütle, çap veya kompozisyon gereksinimi yoktur; söz konusu nesnenin, yıldız olmayan daha büyük başka bir cismin etrafında sabit bir yörüngeye sahip olması yeterlidir. Yani gezegenlerin, cüce gezegenlerin ve hatta asteroitlerin hepsinin kendi uyduları olabilir. Ancak bir gezegenin yakınında bir nesne görüp yeni bir uydu olduğu bu şekilde ilan edilmez. Nesnenin izlenmesi gerekir ve yörüngesi analiz edilir. Bu nedenle, görüntüleri analiz ederken kaydırma ve istifleme yöntemleri, soluk nesneleri ortaya çıkarabilirken, uydunun durumunu doğrulamak için bu tür birçok gözlem yapılması gerekir.

Peki, bu yöntem nasıl çalışır? Bir dizi sıralı görüntü, bir uydunun gökyüzünde hareket etmesiyle aynı oranda 'kaydırılır'. Daha sonra bu görüntüler, tek bir görüntüde görülemeyecek kadar zayıf sinyalleri güçlendiren ve bilim insanlarının görebilmesi için onları daha parlak hale getiren bir teknikle istiflenir (üst üste dizilir). Bu kaydırma ve istifleme tekniği, Uranüs ve Neptün'ün yörüngesindeki uyduları aramak için kullanılmıştı.

DÜZENSİZ UYDULAR OLDUĞU ANLAŞILDI

2019'da Edward Ashton ve meslektaşları, Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu'nu (CFHT) kullanarak Satürn'ün etrafındaki uyduları aramaya başladı. O zamandan 2021'e kadar, üç saatlik aralıklar boyunca periyodik olarak gözlemler yaptılar, belirledikleri nesnelerin doğal uydu olup olmadığını görmek için ortaya çıkan görüntüleri kaydırıp istiflediler.

Biri 2021'de duyurulan 63 yeni potansiyel uydu seçtiler ve sonunda bunlardan 62'isinin Satürn'ün doğal uydusu olduğunu açıkladılar. Yeni keşfedilen tüm uydular, Satürn'ün 'düzensiz' olarak sınıflandırılan üç uydu grubuna ait. Inuit, Galya ve İskandinav uyduları olarak bilinen bu uydular, Satürn'ün 'düzenli' uydularından farklı olarak kümelenir (gruplaşma eğilimi gösterir) ve eğik bir açıyla büyük, eliptik yörüngelerde gezegenin yörüngesinde döner.

Foto Galeri

<p><strong>Mars</strong>'a kış geldiğinde, yüzey gerçekten başka bir gezegene ait bir tatil sahnesine dönüşür. Mevsimin sıfırın altındaki sıcaklıklarına kar, buz ve don eşlik eder. Mars kutuplarında hava sıcaklığı<strong> eksi 123 santigrat dereceye </strong>kadar düşer bile. Ancak hava ne kadar soğuk olursa olsun, Mars’ın kışından Ilgaz Dağı’na, Uludağ’a yakışır bir kar beklememeli. Çünkü Mars'ın hiçbir bölgesi birkaç santimetreden fazla kar yağmaz. </p>

<p>Öte yandan Kızıl Gezegen’in eliptik yörüngesinden kaynaklı olarak kış mevsimi öyle hemen gelmez. Zira tek bir Mars yılı yaklaşık iki Dünya yılına denk gelmekte.Yine de gezegen, NASA'nın Mars robotları sayesinde bilim insanlarına daha fazla kış verisi sunabiliyor. İşte NASA’nın keşfettiği Mars kışına dair bazı bilgiler:</p>

<h3><strong>MARS KARI İKİ ÇEŞİT </strong></h3><p>Mars karı iki çeşittir; su buzu ve ve kuru buz. Mars havası çok ince ve sıcaklıklar çok soğuk olduğu için, <strong>sulu buz karı</strong> daha yere değmeden süblimleşir (gaz haline gelir). <strong>Kuru buz karı</strong> ise aslında yere ulaşır. NASA'nın Jet Propulsion Laboratuvarından Mars bilimcisi Sylvain Piqueux, “Kayak yapmak istiyorsanız, eğimli bir yüzeyde karın birikebileceği bir kratere veya uçurum kenarına gitmeniz gerekir.” diyor. </p>

<h3><strong>MARS'TA KAR NEREYE YAĞAR?</strong></h3><p><strong>Kar, yalnızca Mars'ın en soğuk uç noktalarında yani kutuplarda oluşur </strong>ve ayrıca bulutların altında ve geceleri yağar. Bununla birlikte, Mars yörüngesinde turlayan uzay araçlarının kameraları bu bulutların arkasını göremediği için ve Mars yüzeyinde yer alan uzay araçları da aşırı soğuklara dayanıklı olmadığı için bu karın nasıl göründüğünü bilmiyoruz. Sonuç olarak, Mars’a yağan karın hiçbir görüntüsü yakalanmadı. Ancak bilim insanları, gezegendeki bilim araçları sayesinde kar yağdığından eminler. </p>

<h3><strong>KÜP ŞEKLİNDEKİ KAR TANELERİ</strong></h3><p>Su moleküllerinin donduklarında birbirlerine bağlanmaları nedeniyle, Dünya'daki kar taneleri altıgendir (altı köşesi vardır). Aynı prensip tüm kristaller için geçerlidir; atomların kendilerini düzenleme şekli bir kristalin şeklini belirler. Karbon dioksit söz konusu olduğunda, kuru buzdaki moleküller donduklarında her zaman dörtgen biçimde bağlanır. Yani Mars karı dört köşelidir, tıpkı bir küp gibi. </p>

<h3><strong>KIŞIN HARİKA SONU</strong></h3><p>Belki de en muhteşem keşif, biriken tüm buzun erime ve atmosfere süblimleşmeye başladığı kışın sonunda gelir. Buz, örümcekleri, Dalmaçya lekelerini, sahanda yumurtaları hatırlatan tuhaf ve güzel şekiller alır. Bu çözülme aynı zamanda gayzerlerin patlamasına da neden olur; yarı saydam buz, güneş ışığının altındaki gazı ısıtmasına izin verir ve bu gaz sonunda patlayarak yüzeye tozları gönderir. Bilim insanları, Mars rüzgarlarının hangi yönden estiği hakkında daha fazla bilgi edinmenin bir yolu olarak bu tozları incelemeye başladılar.</p>

Bununla birlikte, yeni keşfedilen uyduların çoğu, en kalabalık ve üçü arasında en büyük yörünge mesafesine sahip olan İskandinav grubunda yer alıyor. Ayrıca Satürn'ün dönüş yönüne zıt yönde yörüngededirler.

Gökbilimciler bu grupları, Satürn'ün yakın geçmişinde bir noktada meydana gelen ve geride daha küçük doğal uydu ('ay' da denilebiliyor) sürüleri bırakan uydular arasındaki çarpışmaların kanıtı olarak yorumladı. Çalışmaya göre İskandinav grubu, orta büyüklükteki düzensiz bir uydunun bozulmasından sonra geriye kalanlar olabilir. Araştırmacılar, yeni keşfedilen uyduların bunun bir başka kanıtı olduğunu söylüyor.

MODERN TELESKOPLAR ZORLANACAK

Kanada'daki British Columbia Üniversitesinden astronom Brett Gladman bu konuda, "Modern teleskopların sınırları zorlanır gibi. Satürn'ün etrafında geriye doğru dönen orta büyüklükteki bir uydunun yaklaşık 100 milyon yıl önce parçalandığına dair kanıtlar artıyor." dedi.

Daha önce bilinmeyen 62 uydunun keşfi, halkalı gezegen Satürn'ü resmi olarak bilinen toplam 145 uydusuyla 'en çok uyduya sahip gezegen' yaptı. Jüpiter'in ise 92 uydusu bulunuyor. Aynı zamanda Satürn, evrende 100'den fazla uydunun yörüngesinde döndüğü bilinen ilk gezegen oldu.

(Kaynak: Science Alert)