Güneş'ten 1 milyon kat daha büyük! Bilim insanları, en eski 'bebek' kara deliği yakaladı
Teknoloji Haberleri / The Guardian
Gökbilimciler, evrenin başlangıcından 13 milyar yıl öncesine kadar uzanan, şimdiye kadar gözlemlenen en eski kara deliği tespit etti. Bu keşif, kara deliklerin nereden geldiğine dair yeni soruları gündeme getirdi.
James Webb Uzay Teleskobu (JWST) aracılığıyla yapılan gözlemler, 'bebek' kara deliğin Büyük Patlama'dan 440 milyon yıl sonra bir galaksinin kalbinde varlığını sürdürdüğünü ortaya koydu. Güneş'ten yaklaşık bir milyon kat daha büyük bir kütleye sahip olan bu yavru bir kara deliğin şaşırtıcı boyutu, nasıl bu kadar hızlı büyüdüğü sorusunu da akıllara getiriyor.
Gözlemlere liderlik eden Cambridge Üniversitesinden astrofizikçi Profesör Dr. Roberto Maiolino, "Sürpriz olan şey, bu kadar büyük olması. Bu en beklenmedik şeydi." diyerek kara deliğin boyutuna şaşırdıklarını söyledi.
Ön baskı web sitesi Arxiv'de yayımlanan çalışmanın detayları doğrudan bir görüntüye yer vermiyor. Zira hiçbir ışık devasa kara deliğin elinden kaçamadığı için görüntüsünü çekmek ciddi anlamda zor. Ancak gökbilimciler, kozmik düden çevresinde hızla dönen gaz ve toz halesi olan 'birikim diski'nin işaretlerini tespit etti.
GÜNEŞ'TEN MİLYARLARCA KAT BÜYÜK KARA DELİKLERİN SIRRINI ÇÖZEBİLİR
Bilim insanları, en eski kara deliklerin, Samanyolu gibi galaksilerin merkezindeki devasa kara deliklerin nasıl Güneş kütlesinin milyarlarca katı kadar büyüdüğüne dair bulmacanın çözülmesine yardımcı olabileceğini düşünüyor. Yakın zamana kadar, yaklaşık 14 milyar yıl boyunca kartopu gibi büyüdükleri, birleşmeler yoluyla ve yıldızları ve diğer nesneleri yutarak istikrarlı bir şekilde büyüdükleri varsayılıyordu. Ancak bu kartopu senaryosu, günümüzün süper kütleli kara deliklerinin destansı oranlarını tam olarak açıklayamıyor.
"GN-z11" adı verilen galaksiye ilişkin son gözlemler, bu gizemin kökenlerini kara deliklerin başlangıç dönemlerine kadar geriye götürüyor ve onların ya büyük doğduklarını ya da çok erken bir zamanda son derece hızlı bir şekilde büyüdüklerini öne sürüyor.
25 Aralık 2021'de uzaya fırlatılan James Webb Uzay Teleskobu, en uzaktaki nesneleri görmek için kullanılan kızılötesi ışığı tespit etme konusunda Hubble Uzay Teleskobu gibi önceki uzay gözlemevlerinden yaklaşık 100 kat daha hassas.
KARA DELİK NEDİR?
Kara delikler evrenin en tuhaf nesneleri arasındadır. O kadar yoğun bir çekime sahiptirler ki, ne madde ne de ışık onların elinden kaçamaz. Bir kara deliğin eşiği, geri dönüşü olmayan nokta olan "olay ufku" tarafından belirlenir. Bu sınırı aşan her şey tamamen yok olur.
Temel olarak görülemez oldukları için bu cisimleri incelemek zordur ancak fizik yasalarını uygulamak bazı keşiflere yol açar. Bir kara deliğe yaklaşıldığında yerçekimsel eğim o kadar aşırı olabilir ki nesneler "spagettileşme" olarak bilinen bir süreçte uzayabilir.
Olay ufkunda yerçekimi o kadar şiddetli ki ışık kara deliğin etrafında mükemmel bir döngü oluşturacak şekilde bükülüyor; bu da orada durduğunuz takdirde kendi başınızın arkasını görebileceğiniz anlamına geliyor.
Olay ufkunun ötesinde ne olduğu bilinmiyor. Einstein'ın genel görelilik teorisi, bir kara deliğin merkezindeki yoğunluğun sonsuz hale geleceğini ve bu durumun kütleçekimsel bir tekillik oluşturacağını öne sürüyor.
Uzay-zamandaki bu kopuşun "nerede" veya "ne zaman"ı olmayacak ve geleneksel fizik yasalarının ötesinde yer alacak. Ancak bu tür tekilliklerin gerçekte var olup olmadığı açık değildir.
Kara deliklerin çeşitli boyutlarda olduğu biliniyor. Büyük yıldızların kalıntılarından oluşan yıldız kara delikleri, Güneşimizden 20 kat daha büyük olabilir. Samanyolu'nun merkezindeki Sagittarius A* gibi süper kütleli kara delikler, milyonlarca veya milyarlarca Güneş'e eşdeğer kütlelere sahip olabilir ve galaktik evrimde çok önemli bir rol oynayabilir.
Gökbilimciler son 10 yıldır kara delik gözlemlerinde önemli ilerleme kaydetti. Örneğin, 2019'da Event Horizon Teleskobu tarafından bir kara delik halesinin görüntüsü ilk defa elde edildi (yukarıdaki sarı - kırmızı görüntü). Ayrıca araştırmacılar, uzay-zaman boyunca dalgalanarak gönderilen yerçekimsel dalgaların tespiti yoluyla dehşet verici pek çok kara delik görüntüsü birleştirdi.
'da Takip Edin!
