Plazma, koronavirüste etkili bir alternatif

Ziyneti Kocabıyık - ABD Başkanı Donald Trump’ın, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesinin (FDA) koronavirüse karşı plazma tedavisine onay verildiğini duyurmasından sonra plazma tedavisi bir türlü durulmayan koronavirüs gündemini yeniden hareketlendirdi. Bir yandan Dünya Sağlık Örgütü Covid-19 atlatan kişilerden alınan plazma tedavisi konusunda ihtiyatlı davranılmasını isterken diğer taraftan tedaviyi uzun süredir kullanan uzmanlar, etkinliğinin ispatlandığını söylüyor. Trump’un koronavirüs enfeksiyonunda hayatta kalma oranını yüzde 35 artırdığını ifade ettiği konvelsan plazma kullanımını ülkemizde Sağlık Bakanlığı, 31 Mart’ta onaylamıştı.

PASİF BAĞIŞIKLIK TRANSFERİ
Koronavirüs tedavisinde Çin’den sonra dünyada immün plazmayı kullanan ilk merkez olan İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Kök Hücre Nakli ve Aferez Ünitesi Sorumlusu Prof. Dr. Mehmet Ali Erkurt, iyileşen kişilerden elde edilen plazma uygulanmasının, Covid-19 enfeksiyonunun önlenmesinde veya tedavisinde etkili olduğunu belirterek “İmmün plazmaların aktif virüs enfeksiyonu yüzünden hastanede yatan hastalara tedavi amaçlı verilmesi ‘pasif bağışıklık transferi’ olarak tanımlanabilir. Pasif bağışıklık antikorları, virüslerin çoğalmasını engelleyebilir ve organ hasarından korur. Merkezimiz, bu konudaki en tecrübeli merkezlerden biri. Bugüne kadar merkezimizde toplanan immün plazma, çevre şehirlerdeki 200 hastaya şifa oldu. Bugüne kadar İstanbul, Konya, Adıyaman, Kahramanmaraş, Elazığ, Siirt, Bingöl, Batman ve Muş gibi şehirlerdeki hastalara plazma gönderdik” dedi.

100 YILLIK TEDAVİ
Prof. Dr. Erkurt, immün plazma kullanımının aslında yeni bir tedavi olmadığını, 100 seneden bu yana kullanıldığını belirterek “2009-2010 H1N1 influenza virüsü salgını, 2003 SARS-CoV-1 salgını ve 2012 MERS-CoV salgınında başarı ile uygulanmıştır” dedi.

YOĞUN BAKIMIN İLK ÜÇ GÜNÜNDE VERİLMELİ
Türkiye’de immün plazma ile ilgili ilk uluslararası yayının da Turgut Özal Tıp Merkezinden yapıldığını ifade eden Prof. Dr. Erkurt “Biz bu yayında güvenli ve etkili tedavinin, daha erken evrede yani hastalar henüz solunum cihazına bağlanmadan kullanılmasını önermiştik. FDA, yoğun bakım hastalarında ilk üç gün içinde verilmesinin ölüm oranlarını azalttığını söylüyor. Benim de tecrübelerimden edindiğim bilgilere göre erken safhalarda yani ilk üç günde kullanılması daha doğru. Başlangıçta soru işaretleri olan bu uygulama şimdilerde yeni yayınlarda ölüm oranını azalttığının bildirilmesiyle tedavide daha çok kullanılmaya başladı. Turgut Özal Tıp Merkezi Aferez Ünitesi olarak Türkiye’de immün plazma toplayan ilk merkez biziz. Şimdilerde Kızılay’ın yönlendirdiği bağışçılardan toplamaya devam ediyoruz” diye anlattı.

TALEP ARTTI
Tedavinin etkinliğinin yavaş yavaş ortaya çıkmasıyla birlikte hastalığın başlangıcındakinden çok daha fazla immün plazma talebi olduğunu ifade eden Prof. Dr. Erkurt “Bu hayat kurtarıcı tedavinin devam etmesi için hastalığı geçirmiş ve iyileşmiş kişilerden plazma bağışı çok önemli. İnsanları plazma bağışlamaya davet ediyorum” diye ekledi.

BİR KİŞİ, SEKİZ DEFA BAĞIŞ YAPABİLİR
‘Sitokin fırtınası’ başladıktan sonra işe yaramıyor
Prof. Dr. Mehmet Ali Erkurt, Sağlık Bakanlığının 2020 Ağustos tarihli “Covid-19 İmmün Plazma Tedarik ve Kullanım Rehberi”ne göre immün plazma tedavisinin kriterlerini şöyle sıraladı:
¥ Hastalığı geçirmiş kişilerden, klinik iyileşmeden en az 14 gün sonra ve son iki PCR testi negatif çıkması durumunda immün plazma toplanabilir. En fazla üç ay içerisinde yapılabilir.
¥ İlk bağışın yapıldığı tarih başlangıç tarihi olarak kabul edilerek, en az 10 gün ara ile bir ay içerisinde en fazla üç defa olmak kaydıyla üç ay içerisinde toplam sekiz defa immün plazma bağışı yapılabilir.
¥ Bir bağışçıdan bir defada en fazla 600 ml olmak üzere, bir ay içerisinde en fazla 1.800 ml plazma toplanabilir.
¥ Sağlık Bakanlığı rehberi, immün plazmanın 5-14 gün aralığında verilmesi gerektiğini söylüyor. Ancak FDA’in en son bildirisine göre ilk üç gün içinde verilmesi ölüm oranlarını azaltıyor.
¥ Sitokin fırtınası başladıktan sonra kullanımı tavsiye edilmiyor. Bu durum, yoğun bakımda yatan hastalarda tedavinin daha erken aşamasında immün plazma kullanılmasıyla fayda görülebilir.