Türk resminin 'arka yüzü': Yüz bir suretten enteresan hikâyeler

MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - Yüz bir Türk sanatçının yaptığı 101 portre resminin hikâyesi, bir kitapta toplandı... “Türk Resminin Yüz Bir Yüzü” adlı eser bazıları çok bilinen, bir kısmı ise gün yüzüne çıkmamış tablolarla okuyucuyu renkli bir yolculuğa çıkarıyor.

Küratör ve sanat danışmanı Erkan Doğanay’ın hazırladığı eserde; yazar, sanat eleştirmeni ve sanat tarihçilerinin yorumladığı portrelerle son bir buçuk asırda sanatta yaşanan değişimlere de ayna tutuluyor. Kitapta, herkesin bildiği tablolarda çok az kimsenin bildiği hakikatler ortaya çıkarıldığı gibi neyin niçin çizildiğini de ortaya konuyor. Böylece sanat meraklıları için bir başvuru kaynağı sunuluyor. Buna rağmen aykırı yorumlar da eserde yer buluyor.

Ketebe Yayınları etiketiyle raflarda yerini alan kitapta bolca enteresan hikâye bulmak mümkün. Mesela Sultan III. Selim, elinde tesbihi ile arzıendam ettiği Konstantin Kapıdağlı imzalı eserin yapımından birkaç sene sonra Yeniçeri ayaklanması ile tahttan indirilir ve katledilir. Hâlbuki eserde, güç ve iktidara dair vurgular vardır.

MODELİ EŞİYDİ

Ressam Osman Hamdi Bey, Marie adlı ilk eşini bırakıp yine Marie adlı bir kadınla evlenir. Ancak onu artık Naile diye anar. Evinde ve kapalı kapılar ardında resim yapmaktan hoşlanan Osman Hamdi, sıkça eşi Naile Hanım’ı model olarak kullanır. “Mimozalı Kadın” tablosu da böyle doğmuştur.

İttihat Terakki’nin Bab-ı ali darbesiyle Osmanlı İmparatorluğu’nda ipleri eline alan Mahmud Şevket Paşa, eli belinde kılıcıyla poz verip resmini yaptırır. Eserdeki imza da Simon Agopyan’a aittir. Ancak mağrur Paşa, 1913’te Beyazıt Meydanı’nda silahlı saldırıda öldürülür, resmi kalır...

1917 Bolşevik İhtilali’nden sonra birçok sanatçı Rusya’dan kaçıp Türkiye’ye gelir. Abraham Safiyef yani İbrahim Safi de onlardan biridir. Türkiye’de sanat hayatına dâhil olup portreleriyle adından söz ettiren Safi, ressam Naci Kalmukoğlu ile dostluk kurar. Hatta onun tamamlayamadığı eserleri bitirir. Bir tablosunda ise Kalmukoğlu’nu resmeder.

Sakıp Sabancı - Can Yücel

ÖFKEDEN DOĞAN RESİM

Ressam Nedim Günsür, bir gece şair Can Yücel’in de bulunduğu cemiyete iştirak eder. Ancak sert tavırlı Yücel, Günsür’ün her sözüne karşı çıkar, gece boyunca ressamın canını sıkar. Şaire sinirlenen Nedim Günsür, eve gittiğinde bütün kinini tuvale döker ve 7 adet “korkunç” Can Yücel portresi yapar.

Malik Aksel cumhuriyet devri ressamlarından biridir. Ancak 1959 tarihli bir eserinde eski kültürü yâd etmek ister. Model olarak oğlu Murat’ı kullanan usta sanatçı, “Fesli Çocuk” tablosunu böyle ortaya çıkarır. Bu eserde fes ile süratle değişen hayatın yok ettiği değerleri göstermek ister. Aslında kendi çocukluğunu tasvir etmiştir.

EVLAT HASRETİYLE RESİM

Ressam Celile Hanım aynı zamanda Nazım Hikmet’in annesidir. Oğlu Nazım 40’lı yıllarda hapse atılınca eylem yapar, siyasilere mektuplar yazar… Aynı zamanda evlat hasretiyle oğlunu da resmeder.

Ara Güler, dünyaca meşhur isimleri fotoğraflamıştır ama onu da bir “çeken” bulunur… Ressam Orhan Peker, arkadaşı Güler’i bir buluşmalarında kendi üslubuyla tasvir eder. Türkiye’deki ressamları pek beğenmeyen ve çoğuna “fotoğrafçı” ve “boyacı” diye kızan Ara Güler, Peker’in resmini ise çok sahiplenir.

Ressam Mehmet Güleryüz, ölmeden evvel Sakıp Sabancı’yı sıra dışı bir şekilde resmeder. Portrenin yapıldığı tarihte 64 yaşında olan Sabancı, elindeki uçakla oynayan bir çocuk olarak tasvir edilir. Zaten Sakıp Sabancı onca zenginliğine rağmen hiç özel uçak sahibi olmamıştır.