Kayıp kültür mirasları toprak altından çıkıyor!
İstanbul’da kaybolan kültürel miraslar, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yürüttüğü arkeolojik kazılarla yeniden keşfediliyor. Tarihî binalar, sonrasında yapılan rekonstrüksiyon çalışmalarıyla ilk günlerindeki hâline dönüşüyor. Yakında Yedikule Hisarı’ndaki Fatih Mescidi de ihya edilecek.
MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - İstanbul, tarih boyunca farklı medeniyetlerin binlerce tarihî eserine ev sahipliği yaptı. Kadim şehir, özellikle Osmanlı hâkimiyetinden itibaren yoğun bir imar faaliyetinin içerisine girdi. Camiler, medreseler, hamamlar, çeşmeler… Ancak resmî kayıtlara göre sadece Tarihî Yarımada’da 300’den fazla Osmanlı dinî yapısı ortadan kayboldu. Bunun çok daha fazla olduğunu düşünen tarihçiler de oldu. İşgallerin yanı sıra depremler, yangınlar ve modernleşme politikaları şehirdeki tarihî mirasların harap olup ortadan kaybolmasına yol açtı.
Ancak şimdi İstanbul’da kaybolan bazı kültür miraslarının kalıntıları gün yüzüne çıkarılıp dahası ihya faaliyetleriyle ayağa kaldırılıyor ve yeniden hizmet vermeye başlıyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın çalışmaları çerçevesinde İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nin (TİEM) 2020’den beri yürüttüğü ihya kazılarında ise tarihî mabetlere odaklanılıyor. Kazılardan sonra farklı kurumlar tarafından gerçekleştirilen rekonstrüksiyon çalışmalarıyla ise kültür varlıkları ilk günlerindeki gibi fonksiyon kazanıyor.
Simkeş Mescidi
12 ARKEOLOJİK KAZI
TİEM arkeologları daha ziyade Tarihî Yarımada’dakiler olmak üzere kültür varlıklarının ayağa kaldırılması için 2020’den beri 12 noktada çalışma yürütüyor. Arpa Emini Mescidi ve Simkeş Mescidi hâlihazırda ayağa kaldırıldı ve kapılarının açılacağı günü bekliyor. Yedikule Hisarı’ndaki Fatih Mescidindeki kazılarda ise sona gelindi. TİEM tarafından önümüzdeki yıllarda İstanbul’daki 9 kültürel yapı daha ihya edilecek.
TİEM Müdürü Aytar sorularımızı cevapladı.
ÖNCE KEŞİF, SONRA İHYA
İstanbul’un tarihî semtlerinde devam eden çalışmaları beraber incelediğimiz TİEM Müdürü Ekrem Aytar, sorularımızı cevapladı. Aytar “İstanbul, üç medeniyete başkentlik yapmış, dünyanın en kadim şehirlerinden biri… Osmanlı devrinde ise geçmiş kültürel varlıklar korunduğu gibi şehirde vakıf eserleri de yapılmaya başlamış. Ancak sonraki yıllarda farklı sebeplerle şehrin bu kültürel miraslarından bazıları ortadan kaybolmuş. İhyaya yönelik yaptığımız bu arkeolojik kazılarla kültür varlıklarının ortaya çıkarılıp yeniden ayağa kaldırılmasına zemin hazırlıyoruz” diyor.
Günümüze çok azı ulaşan veya hiç ulaşamayan kültür varlıklarına dair yapılan çalışmaların detaylarını anlatan Aytar şöyle konuşuyor: “Haritalar, gravürler, vakfiyeler, fotoğraflar ve eski imar planlarından istifade edilerek bu kültür varlıklarının yeri keşfediliyor ve üzerinde çalışmalar yapılıyor. Kültür varlıklarının ayağa kaldırılması uzun bir safha. Arkeologlar tarafından kazı çalışmaları tamamlandıktan sonra bir müellif tarafından bilim heyeti oluşturup yapının yeniden inşa edilmesi için çalışmalara başlanıyor. Bölge Koruma Kurulu’nun onayından sonra rekonstrüksiyon işlemleri yapılıyor. Böylece yapı âdeta yeniden doğmuş oluyor.”
BATI’DA DA BENZERİ UYGULANIYOR
Kazılar neticesinde bulunan eserlerin Batı’daki birçok ülkede yapıldığı gibi rekonstrüksiyon işlemiyle ayağa kaldırıldığını kaydeden Ekrem Aytar “Kazıların sonrasında yapılan rekonstrüksiyon yani yapının aslına uygun olarak yeniden ihya edilmesi, Batı’da da görülen bir uygulama. II. Dünya Savaşı’nda yerle bir olan Varşova’daki tarihî yapılardan bazıları sıfırdan inşa edildi. Budapeşte, Semerkant ve Londra’da da benzeri işlemler oldu” şeklinde konuşuyor.
Yapılan kazıların önemini anlatan Aytar “Sadece mimari eserleri ortaya çıkarmıyoruz, tarihî bir dokuyu da canlandırıyoruz. Kültür varlıklarımızın ortaya çıkarılması çok önemli. 2020’den itibaren devam ettiğimiz bu kazılarda ihya edilen yapılar vesilesiyle İstanbul Fatih Sultan Mehmed’le birlikte kazandığı kimliğini koruyacaktır” şeklinde konuşuyor. Eski binaları keşfetmek için yaptıkları kazılarda gündelik tarihî nesnelere de ulaştıklarını kaydeden Aytar, bu eserlerden bazılarına TİEM’deki “İstanbul Kazıları” sergisinde yer verdiklerini kaydediyor.
Arpa Emini Mescidi
FATİH YADİGÂRI AYAĞA KALKACAK
İhya kazılarında temelleri ve bazı yapıları ortaya çıkarılan Yedikule Hisarındaki Fatih Sultan Mehmed devri yapısı beş buçuk asırlık Fatih Mescidi’nin de yakında ayağa kaldırılması planlanıyor. 1900’lü yıllarda bakımsız kalıp ortadan kalkan kâgir yapının minaresi ve diğer bazı kısımları günümüze ulaştı. Üç sene boyunca arkeolojik kazının yapıldığı mescitte, bazı yapılar toprak altından çıkarıldı. Osmanlı mabedinin temellerinin yanında Bizans yürüme yolu da keşfedildi. Yapılacak rekonstrüksiyon işleminden sonra ise Fatih Mescidi, yıllar sonra eski fonksiyonunu kazanacak.
'da Takip Edin!
