Çocuk edebiyatında çeviri kitap tahakkümü
Türkiye’de her yıl tercüme edilen yabancı çocuk kitabı sayısı 2 bin 500’ü geçiyor. Üstelik iddialara göre popüler yabancı kitap formatları da farklı isimlerle kopyalanıyor. Durumu değerlendiren çocuk kitabı yazarları, kültürel tahakküme dikkat çekiyor.
MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - Bugün Dünya Çocuk Hakları Günü… Türkiye’de çocuk edebiyatında da üretim hızla artıyor. TÜİK’in datalarına göre 2013 yılında 8 bin yeni çocuk ve ilk gençlik kitabı yayımlanırken bu rakam geçen sene 11 bin 752’ye ulaştı. Toplam basılan bu türdeki kitap sayısı ise bir önceki seneye kıyasla %12,1 artarak 46 milyonu aştı. Peki, üretilen çocuk kitaplarındaki nitelik ne durumda? Çocuk kitapları Türkiye’nin kültürel kodlarını ne kadar taşıyor?
Kültür ve Turizm Bakanlığından edindiğimiz bilgilere göre; Türkiye’de neşredilen çocuk ve ilk gençlik eserlerinin yüzde 20’den fazlasının yabancı kitaplardan tercüme edildiği görülüyor. Geçen sene bu kategoride ISBN alan kitapların 2 bin 449’u yabancı dillerden Türkçeye tercüme edilmiş. Tercüme çocuk kitabı sayısında son beş senede bir azalma olmuş. Ancak iddialara göre bazı yayınevleri yurt dışında üretilen ve çok satılan kitapların içeriklerini kopyalayarak farklı isim ve konseptlerde Türkçe olarak üretiyor. Dolayısıyla yabancı kaynaklı eser sayısının görünenden daha çok olduğu düşünülüyor. Biz de konuyu çizer ve yazarlara sorduk...
TAKLİTÇİ ÇOCUK EDEBİYATI
Sorularımızı cevaplayan usta yazar Yalvaç Ural, Türkiye’de artan çocuk kitabı sayısına dair “maalesef” ifadesini kullanarak değerlendirmede bulunuyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: Gelişmekte olan ülkeler taklitçidir sözü meşhurdur. Mesela bizde televizyon taklitçilikle çoğalmıştır. Çocuk yayıncılığında da böyle oldu. Fakat yazarlık bir sanattır ve kendi kültüründen beslenerek yapılması gerekir.
Tercüme kitap konusuna da değinen Ural “Çeviriler yoluyla bazı klasik kitapların Türkçeye kazandırılması zenginliktir. Ancak bazen hiç bilinmeyen, Avrupalı genç bir yazarın eseri bile Türkçe olarak yayımlanıyor. Bunlar edebiyat değil. Nitelikli olmayan bir kitabı çocuklara sunmanın gereği yok ki… Öte yandan bugün kendi ülkesinin masal geleneğini bilmeyen, masal konusunda uzmanlaşmamış insanlar Batı’da çıkan kitapların benzerlerini kaleme alarak yazar olduklarını zannediyorlar. Dünya klasiklerini alıp karakterlerini değiştirip masal dağarcığını çoğaltmak gibi ucuz bir yola da giriliyor. Dolayısıyla bugün dünyada çocuklar üzerinden oynanan oyunları göremiyoruz. Global kültür adı altında çocuklar kimliksizleştirilmek isteniyor” şeklinde konuşuyor.
TERCÜME KOLAYLIĞI
Yazar H. Salih Zengin ise Türkiye’deki yayınevlerinin kitapları ucuza mal etmek için yabancı eserlerin çevirisini yayınladığını söylüyor. Zengin “Elbette güzel çeviri kitaplar da var. Ancak bir kitabı buradaki çocukların ruh hâli, beklentileri ve kültürel değerlerine göre hazırlamanın zevki hiçbir şeyde yok. Ülkemizdeki yayınevleri, kitap üretmenin meşakkatli yolunu seçmiyorlar. Çünkü dışarıdan hazır bir kitabı alıp tercüme ederek yayımlamak, maddi olarak daha cazip geliyor. Yayıncı bazen kitabı 4’te bir fiyatına mal ediyor” şeklinde konuşuyor. Tercüme kitapların yanında dünyada popüler olan bazı yabancı eserlerin formatlarının da kopyalandığını savunan Zengin şöyle konuşuyor: Yerli kitap gibi görünen onlarca eser yayımlanıyor. Bu sebeple Türkiye’de yabancı kaynaklı eser sayısı üçte birden fazladır diye tahmin ediyorum. Bu durum Türkiye’deki yerli yazarların yetişmesine engel olarak Türkçe çocuk edebiyatının gelişmesini de zorlaştırıyor. Aynı zamanda editöryal bir süzgeçten geçmeden başka bir kültürün bütün motifleri buraya transfer edilmiş oluyor. Hem metinler hem de çizgi diliyle bir yozlaşma meydana getiriliyor.
Zengin, Türkiye’de yerli çocuk edebiyatıyla ilgili üst kurul oluşturularak Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde teşvik ve ödül mekanizmalarının meydana getirilmesi gerektiğini sözlerine ilave ediyor.
KİTAP RESMİNDE ÇİZERİN DÜNYASI VAR
Çocuk edebiyatında illüstrasyon yani resimleme de ayrı bir tartışma mevzuu… Usta illüstrasyoncu Osman Turhan “Türkiye’de yılda üretilen çocuk ve ilk gençlik kitaplarındaki artış memnuniyet vericidir. Fakat bu kitaplardaki illüstrasyonların kalitesi konusunda aynı şeyi söylemek mümkün değil” ifadesini kullanıyor. Tercüme edilen bazı kitapların yayınlardaki görsel kaliteyi artırdığını vurgulayan Turhan, buna rağmen en estetik illüstrasyonların bile çizerinin kültürel bakış açısıyla üretildiğinin unutulmaması gerektiğini söylüyor. Turhan “İllüstrasyonlar, çoğu zaman kültürümüze ve dinî değerlerimize uygun olmayabiliyor. Bu konuda, metinde olduğu gibi illüstrasyonlarda da yerelleştirme yapılması, kitapta kullanılan çizgilerin kültürümüze uygun şekilde revize edilmesi gerekmektedir” şeklinde konuşuyor.
'da Takip Edin!
