Aradığınız şehre ulaşılamıyor!
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde açılan “Meşgul Şehir” sergisi, İstanbul’un işgal altında kaldığı 1918-1923 yıllarının atmosferini 500’den fazla belge ve fotoğrafla bugüne taşıyor. Serginin küratörleri Batı’nın işgali unuttuğunu söylüyor.
İstanbul I. Dünya Harbi’nin ardından beş sene boyunca İngiliz, Fransız ve İtalyan askerlerinin postalları altında ezildi… İşgalciler, 1918-1923 tarihleri arasında kaldıkları şehri “meşgul” hâle getirip sadece askerî mühimmat değil, kendi kültürlerini de taşıdılar...
İstanbul’un işgal altındaki o günlerinin atmosferi ise bir sergiyle bugüne taşınıyor. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde açılan ve işgalin bitişinin 100. yılına rastlayan “Meşgul Şehir: İşgal İstanbul’unda Siyaset ve Gündelik Hayat, 1918-1923” adlı sergi, karmaşık bir devre, fotoğraf ve vesika gibi arşiv eserleriyle ışık tutuyor.
Daniel-Joseph MacArthur-Seal ve Gizem Tongo’nun eş küratörlüğünde açılan sergide, işgalin askerî tesirlerinin yanında sosyal ve kültürel yansımaları da ortaya konuyor.
Sergideki 500’e yakın materyal dün ile bugünün dünyası arasında enteresan benzerlikler bulmamızı da sağlıyor. Bir tarafta işgal protesto ediliyor, hayat durduran grevler oluyor, enflasyon katlanıyor, mülteciler sebebiyle barınma sıkıntısı artıyor ve başta İspanyol Gribi olmak üzere salgınlar çoğalıyor. Diğer yanda ise muhtelif hamilerin katkılarıyla konserler ve sergiler düzenleniyor, Batı menşeli yeni fikirler topluma yayılıyor...
İngiliz askeri, bir Türk işçinin çantasını kontrol ediyor.
BATI, İŞGALİ UNUTTU
Türkiye gazetesinin sorularını cevaplayan serginin eş küratörlerinden İngiliz MacArthur-Seal “Batı’da insanların çoğu ülkelerinin İstanbul’u işgal ettiğini bilmiyor. Ben de İstanbul’un işgalini yüksek lisansta öğrendim” diyor. Türkiye’den Gizem Tongo ise “Bu dönem aslında göz ardı edilmiş bir devir. Türkiye’de yapılan çalışmalar Kurtuluş Savaşı’na odaklanıyor. İngiltere, İtalya ve Fransa gibi ülkelerin kültürel hafızalarında ise işgal yok gibi… Belki de unutmak istedikleri bir dönem… Serginin ismindeki ‘meşgul’ kelimesi de işgal kökünden geliyor ve her iki anlamı da karşılıyor. Tabii ki işgalde İstanbul’daki topluluklar için sevimsiz şeyler yaşanıyor. Ancak bu durum, şehri hareketli, meşgul bir hâle de getiriyor” ifadelerini kullanıyor.
Eş küratörler işgalin unutulmasına rağmen devre dair çok fazla fotoğraf ve vesika olduğunu söylüyorlar. Tongo bunu şu sözlerle anlatıyor: “Aslında o dönem, İstanbul’a dair en zengin belgelerin olduğu bir devir. Tabii ki, bu belgeler, dünyanın pek çok yerine dağılmış durumda. Çünkü 6 Ekim 1923’te İtilaf devletleri, işgal ettikleri İstanbul’u terk ediyorlar ve işgalciler Avrupa’nın çeşitli yerlerine, Kanada’ya, Orta Doğu’ya ve Rusya’ya dağılıyorlar. Bizim amacımız da bu sergiyle beynelmilel koleksiyonları bir araya getirmekti. Bu yüzden Türkiye’nin dışında Rusya, Fransa, Yunanistan, Ermenistan, İngiltere ve daha başka ülkelerden farklı malzememiz var.”
Galata Köprüsünde ekmek satan bir Türk askeri…
İSTİHBARAT FOTOĞRAFLARI VAR
Daniel-Joseph MacArthur-Seal da belgelerin zenginliğine dikkat çekerek “Uluslararası bir işgal olduğu için farklı gözlerle aynı olaya bakabiliyoruz. Askerlerin özel arşivlerinde de pek çok fotoğrafa rastladım. Bu karelerden bazıları istihbarat maksadıyla çekilmiş. Mesela Fransızlar şehri havadan görüntülemişler” ifadelerini kullanıyor.
İŞGAL ALTINDA SANAT ORTAMLARI DA DEĞİŞTİ
İstanbul’un işgalinin kültür sanatta da tesirleri olmuş. Küratör Gizem Tongo, “Şehir o günlerde bir kültür başkenti hâline geliyor. Beynelmilellik sanata da yansıyor. Ancak kapatılan sanat merkezleri de olmuş. Örneğin Sanayi Nefise Mektebi, Divanyolu’ndaki Sıhhiye Müzesi’nden çıkarılıyor” diyor.
MacArthur-Seal ise işgal yıllarında kültür dünyasında yaşanan liberal değişimleri şöyle anlatıyor: “İlk defa Müslüman bir kadın aktris olarak sahneye çıktı. Bir müzik konserinde Müslüman kadın ve erkekler bir arada oturdu. Bunun yanında Batılı subayların parası vardı. Bu sebeple sanatçılara hami oldular. İşgal İstanbul’unda yaşayan bir sanatçı hem Abdülmecid Efendi’nin hamiliği altında hem de İngiliz komutanların desteğiyle sanat icra edebiliyordu.” MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ
“Meşgul Şehir” sergisi 26 Aralık’a kadar Beyoğlu’ndaki İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde görülebilecek.
'da Takip Edin!
