2023 kültür sanatta böyle geçti
Kültür - Sanat Haberleri / Türkiye Gazetesi
Politik çekişmeler 2023’te kültür sanat dünyasına daha çok taşındı, savaşların sanatta cepheleri açıldı, yapay zekâ da kavgaya dâhil oldu. Tabii, Türkiye açısından sevindirici bir yığın gelişme de vardı...
MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - Türkiye bir seneyi daha geride bırakmaya hazırlanıyor. Aynı zamanda cumhuriyetin yüzüncü yılı olan 2023; savaşlar, depremler ve siyasi gerilimlerle doluydu. Kültür sanat dünyası da bundan ziyadesiyle etkilendi; bazen de sanat siyasi gerilimlerin tam merkezine yerleşti… Ancak geride kalan zamanda yüzleri güldüren hadiseler de yaşanmadı değil! Gelin, acısıyla tatlısıyla bu senenin kültür sanata damga vuran hadiselerini hatırlayalım…
YENİ MEKÂNLAR VE YENİLENENLER...
2023’te kültür sanat mekânları yenilenip yenileri de doğdu… İstanbul’un en büyük kütüphanesi olan 2,5 milyon eser kapasiteli Rami Kütüphanesi, ocak ayında kitapseverleri ağırlamaya başladı. Kız Kulesi iki senelik tartışmalı geçen restorasyondan sonra fazlalıklarından kurtularak mayıs ayında “anıt müze” konseptinde açıldı. İstanbul Modern, Renzo Piano imzalı yeni binasına aynı ay taşındı. Restore edilen Feshane’nin sanat merkezine dönüştürülmesi sevindirdi ama “ideolojik” bir sergiyle açılması tepki çekti. Beyoğlu Sineması da restore edilip tekrar seyirci ağırlamaya başladı. Zeytinburnu Mozaik Müzesi ve İş Bankası Resim Heykel Müzesi kapılarını sene bitmeden açtı. Galata Kulesi’nin yanı sıra Ayasofya Camii’nde 50 sene sürecek büyük bir restorasyona girişildi.
BÜYÜK ARKEOLOJİK KEŞİFLER YAPILDI
Türkiye, arkeoloji sahasında da yeni keşiflere ve sevindiren geri dönüşlere ev sahipliği yaptı… Daha evvel yurt dışına kaçırılan 3 bin 16 tarihî eser, 2023’te Türkiye’ye geri getirildi. On iki bin yıllık Göbeklitepe’de bulunan tarihin bilinen ilk boyalı heykeli, Karahantepe’den çıkan dev insan heykeli ve Hattuşa Ören Yeri’nde bir tablet üzerinde bulunan Kalaşma ülkesine ait ölü dil, Türkiye’de yılın en çok heyecan uyandıran arkeolojik keşiflerindendi. Arkeolojik araştırma ve kazı sayısının 750’ye ulaşması da sevindiriciydi.
UNESCO’DA ÖNE ÇIKTIK
Türkiye geçen sene UNESCO’da da adından söz ettirdi. Ankara’daki Gordion antik şehri ve Anadolu’daki ahşap direkli camiler Türkiye adına UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alındı. Böylece listedeki kültürel mirasımızın sayısı 21’e yükseldi. Kadim Türk İslam sanatı tezhip de UNESCO’nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi’ne dâhil oldu. Türkiye’nin bu listedeki varlık sayısı da 30’a çıktı.
DEPREM KENETLEDİ
Ancak 6 Şubat’taki Kahramanmaraş merkezli depremler, bütün Türkiye gibi sanat dünyasını önce sarstı, sonra kenetledi. Sanatçılar afetzedeler için eser üretti, yardım faaliyetleri düzenledi. Ancak yaşanan depremlerde Arslantepe höyüğünün de aralarında olduğu 1.700’den fazla kültür varlığı zarar gördü. Bu eserlerin restorasyon ve ihyası için büyük bir çalışma başladı.
ALTIN PORTAKAL İPTAL EDİLDİ
Seçimlerin atmosferi de sanat dünyasına yansıdı. Sinema dünyasının festivaller cephesi yine siyaset meydanına dönüştü. Altın Koza sönük geçti, Altın Portakal’da ise KHK’lıları destekleyen tartışmalı “Kanun Hükmü” adlı dokümanter filmin yarışmaya dâhil edilmesi tepki aldı. Nihayette festival, bazı sinemacıların boykotu yüzünden yapılamadı.
Öte yandan Justine Triet’nin “Bir Düşüşün Anatomisi” filminin Altın Palmiye kazandığı Cannes Film Festivali’nde Nuri Bilge Ceylan’ın “Kuru Otlar Üstüne” eserine “En İyi Kadın Oyuncu” ödülü verildi. Ancak mükâfata layık görülen oyuncu Merve Dizdar’ın Türkiye’yi yeren konuşması reaksiyon aldı. Oscar’a da “Her Şey Her Yerde Aynı Anda” ABD yapımı sıra dışı film damga vurdu.
Devlet Tiyatroları’nın başına oyuncu Tamer Karadağlı’nın geçmesi ülkede sanatı biraz olsun gündeme taşıdı.
Yedi şehirde yapılan Türkiye Kültür Yolu Festivalleri de bu sene 11 şehre yayıldı.
YAPAY ZEKÂYA KARŞI MÜCADELE
Collins Sözlüğü yılın kelimesinin yapay zekâ olduğunu duyurdu. Hakikaten de öyleydi! Zira sanatçılar ile yapay zekâ, 2023’te daha çok karşıya geldi. Batı’da çıkan tartışmalardan sonra Midjourney gibi yapay zekâ platformları aleyhine “telif ihlali” iddiasıyla davalar açıldı. Hollywood’daki senaristler ise yapay zekâ endişesiyle greve gitti. Beş ay süren büyük grevde şimdilik anlaşma sağlandı.
Edebiyat dünyasındaki en büyük gelişmelerden biri Nobel Edebiyat Ödülü’ne Norveçli yazar Jon Fosse’nin layık görülmesiydi.
EN PAHALI ESER PICASSSO’NUN
2023’te dünyadaki sanat müzayedelerinin geliri neredeyse yarı yarıya düştü. Dünyada satılan en pahalı eser ise Pablo Picasso’nun meşhur tablosu “Femme à la Montre” oldu. Eser Sotheby’s’in müzayedesinde 139,4 milyon dolara (Yaklaşık 4 milyar TL) alıcı buldu. Bunu 106,8 milyon dolarla Gustav Klimt’in “Lady with a Fan” ve 74 milyon dolarla Claude Monet’nin “Le bassin aux nymphéas” adlı eserleri takip etti.
Bu sene sanat dünyasında İstanbul’u merkezine alan sergiler öne çıktı. Pera Müzesindeki “Tam Yerinden”, Meşher’deki “Göz Alabildiğine İstanbul” ve Galata Rum Okulundaki “Aziz İstanbul” onlardandı.
Öte yandan ABD’de yaşayan medya sanatçısı Refik Anadol’la sanat eleştirmeni Jerry Saltz arasındaki polemikler dikkat çekti.
BRITISH MUSEUM’DA İNFİAL
Senenin büyük infial uyandıran hadiselerinden biri, İngiltere’deki British Museum’dan iki bin tarihî eserin çalınıp bazılarının eBay’de satışının anlaşılmasıydı. Çin ve Yunanistan gibi ülkeler, dünyanın çeşitli ülkelerinden götürülen eserlerin yer aldığı müzeden, kültür varlıklarını geri istedi. Elgin Mermerleri yüzünden ise Yunanistan ile İngiltere arasında diplomatik kriz çıktı.
SAVAŞIN KÜLTÜR CEPHESİ AÇILDI
10 Ekim’de Hamas’ın saldırılarının ardından İsrail’in yürüttüğü kanlı savaşın bir cephesi âdeta kültür sanat dünyasında açıldı. Batı’da İsrail’i eleştiren sanatçılar aforoz edildi. Savaş karşıtı açıklamaları sebebiyle Türk piyanist Fazıl Say’ın İsviçre’deki konserleri iptal edildi. Filistinli yazar Adania Shibli için Frankfurt Kitap Fuarı’nda düzenlenecek ödül töreni yapılmadı. Çinli sanatçı Ai WeiWei’nin Londra’daki sergisi iptal edildi. Güney Afrikalı Yahudi sanatçı Candice Breitz, Meksikalı oyuncu Melissa Barrera, oyuncu Gigi Hadid baskı gören isimlerden sadece birkaçıydı. Buna rağmen Türkiye’de ve dünyada Filistin’e destek için birçok sergi ve konser düzenlendi.
SİNEMA SALONLARI KAN KAYBETTİ
2023’te hem vizyona giren eser hem de seyirci sayısı azaldı. Türkiye’deki sinema salonlarında 503 filmin gösterildiği 2022’de 36,1 milyonluk seyirci sayısına ulaşılırken şimdilik 481 filmin gösterildiği bu sene seyirci sayısı 30 milyon 545 bine düştü. “Barbenheimer” gibi PR rüzgârlarına rağmen gişede yaklaşık yüzde 12’lik azalış meydana geldi. 2023’ün en çok seyredilen filmi ise 2,8 milyonla İsmail Fidan imzalı “Rafadan Tayfa Galaktik Tayfa” adlı yerli animasyondu. Yabancı filmler arasında ise 1,7 milyon seyirci ile yönetmen C. Nolan’ın “Oppenheimer”ı öne çıktı. Yerli gişedeki toplam hasılat da 2 milyar 714 milyon TL oldu.
PLATFORMLAR PRESTİJ KAYBETTİ
Ancak enteresandır Netflix, Disney+ gibi dijital platformların gücü ve yapımları da azaldı. Bütün dünyadaki 100’den fazla ülkede ekonomik sebeplerle kısıtlamaya giden Disney+, bazı Türk yapımlarını platformdan kaldırdı, “Atatürk” dizisi gibi projeleri de ekonomik sebeplerle iptal etti. Ancak bu durum ideolojik bir yöne çekilerek büyük tartışmalar meydana getirildi.
TRT’nin “Tabii” ile platformlar arasında yerini alması da önemli bir gelişmeydi.
SENENİN KAYIPLARI
Kültür sanat dünyası, geride bırakmaya hazırlandığımız senede meşhur isimlerini kaybetti. Oyuncu ve müzisyen Özkan Uğur’un ayrılığı ise yılın en çok konuşulan ölümüydü. Müzisyen İlham Gencer, şarkıcı Erkin Koray, oyuncu Can Gürzap, aktör Köksal Engür, yönetmen Safa Önal, sanatçı Nuri Sesigüzel, oyuncu Yılmaz Gruda, oyuncu Tanju Tuncel ve yönetmen Yılmaz Atadeniz de bu sene hayatını kaybeden isimlerden bazılarıydı.
Dünyada ise Sinead O’Connor (Şüheda Sadakat), Jeff Beck, Robert Blake, André Braugher, Jimmy Buffet, David Crosby, Melinda Dillon, William Friedkin ve Michael Gambon gibi sanat dünyasından pek çok sima bu sene öldü.
'da Takip Edin!
