Anayasaya 112 fren

Oğuzhan Şahin ANKARA 
TBMM Başkanı İsmail Kahraman’ın, siyasi partilere gönderdiği mektupla Anayasa Uzlaşma Komisyonu kurulması için geri sayım başladı. Yeni komisyonun bu defa 6 ay içinde çalışmalarını tamamlaması planlanıyor. Ancak, önceki dönem yapılan toplantılardan çıkan sonuçlar, uzlaşmanın çok da kolay olmayacağının işaretini veriyor. 60 madde üzerinde uzlaşabilen dört parti, 112 maddede orta yolu bulamamıştı. Uzlaşılamayan maddelerde çoğunluk “başkanlık” sistemi konusunda görünse de, eğitim öğretim hakkından vatandaşlık tanımına, vatani hizmetten din kültürü ve ahlak bilgisi derslerine kadar pek çok konuda derin görüş ayrılıkları öne çıkıyor. Komisyonda mutabakat bulunamadığı için kırmızıya boyanan ve yeni dönemde de komisyonu zorlayacak o maddelerden bazıları şöyle: 
“Din, vicdan ve inanç hürriyeti” başlıklı 15’inci maddede “din eğitimi” konusunda görüş ayrılığı öne çıkıyor. AK Parti ve MHP, dersi zorunlu, CHP seçmeli istiyor. “Eğitim ve öğrenim hakkı ve hürriyeti” başlıklı 17’nci madde de “uzlaşmazlık” konuları arasında bulunuyor. MHP “eğitim dili Türkçe’dir” ifadesini, HDP’liler “anadil” ifadesini istiyor. Herkesin yargıya erişme, iddia ve savunma hakkına sahip olduğu noktasında tüm partiler hemfikir. Ancak, isnat edilen suç hakkında herkesin en kısa zamanda haberdar edilme hakkına vurgu yapılırken, AK Parti ve CHP “anladığı bir dilde” ifadesinin, HDP’liler “tercih ettiği dilde” ibaresinin metne konulmasını istiyor. MHP ise bu ibarelerin Anayasa’da yer almasına karşı çıkıyor. “Vatandaşlık” konusundaki farklı görüşler de, geçen dönem uzlaşmanın önüne geçmişti. AK Parti, “Devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıdır” ifadesini savunurken, CHP’nin teklifi “Türk vatandaşlığı, dil, din, ırk, cinsiyet, etnik köken, siyasi düşünce, felsefi inanç, mezhep ve benzeri sebeplerle bağlı olmaksızın herkesin eşitlik temelinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması anlamına gelir” şeklinde oldu. MHP, “Türk Devleti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür” ibaresinin Anayasa’da olmasını talep etti. BDP (sonra HDP) ise, “Türkiye vatandaşlığının kazanılmasında, kullanılmasında ve kaybedilmesinde, dil, din, ırk, etnik köken, kültür, cinsiyet, cinsel yönelim ve benzeri farklılıklar gözetilemez. Vatandaşlığa ilişkin esaslar kanunla düzenlenir” ifadesini teklif etti. “Vatan hizmeti” maddesinde de görüş ayrılığı dikkat çekiyor.