Kur şoku faturası

Ekonomi yönetimi ise sıkı para politikası, finansman kanallarını açık tutma, kısa çalışma ödeneği, konkordato imkânı, enflasyonla mücadele gibi eylemlerle, yeniden dengelenmeyi sağlamaya çalışıyor

Türkiye ekonomisinin ağustos ayında maruz kaldığı kur şokunun olumsuz yansımaları, makroekonomik göstergelerde de kendini hissettiriyor. Geçtiğimiz hafta açıklanan yüzde 1,6’lık üçüncü çeyrek büyümesinde, ara malı ve tüketim malları stoklarında ciddi bir azalma görülmüştü. Temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan dönemde kurdaki olağanüstü yükseliş ile harcamalarda daralma, belirsizlik sebebiyle de yatırımlarda düşüş yaşanmıştı. Üretici, döviz kurunu yüksek bulduğu için ara malını satın alıp, üretip, satmak yerine; elindeki stokları kullanmayı tercih etmişti. Geçen yıla göre bu dönemde, stoktaki malların değerinde yaklaşık 31 milyar liralık bir bozulma yaşandı. Ekonomistler, son dönemlerde böyle bir daralmanın görülmediğini, üretmek yerine stok düşürmenin doğal neticesi olarak sanayide gerileme ve işsizlikte artış yaşanacağını belirtmişti. Açıklanan son rakamlar da bu beklentileri teyit etti.

Tedbirler alınıyor

Bu süreçte hükûmet ve ekonomi yönetimi ise, sıkı para politikası uygulayarak dövizi dizginleme, KOBİ’ler ve sanayiciler için finansman kanallarını açık tutma, kısa çalışma ödeneği, konkordato uygulamasıyla şirketleri ayakta tutma gibi tedbirleri hayata geçirdi. Son olarak açıklanan İkinci 100 Günlük Eylem Planı’nda da hem sanayiciyi, hem de tarımı destekleyici hamleler dikkat çekti. Enflasyonla Topyekûn Mücadele devreye alındı. Böylece ekonomide yeniden dengelenme süreci de sağlıklı bir patikaya oturtulmaya çalışılıyor.

330 bin kişi işsiz liginde

İşsizlik oranı eylülde, geçen yılın aynı ayına göre 0,8 puan artışla yüzde 11,4 oldu. İşsiz sayısı, 330 bin kişi artarak 3 milyon 749 bin kişiyi buldu. Eylülde genç işsizlik oranı 1,6 puan yükselerek yüzde 21,6’ya ulaştı. İstihdam edilenlerin sayısı, sanayi sektöründe 32 bin, inşaat sektöründe 29 bin, hizmet sektöründe 50 bin kişi azalırken, tarım sektöründe 31 bin kişi arttı.

İmalat  %6,5 daraldı

Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi ekimde, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5,7, önceki aya göre yüzde 1,9 azaldı. Madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 6,1 artarken, imalat sanayi sektörü yüzde 6,5, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 1,2 azalış kaydetti.

Karşılıksız çekler artışta

Ocak-kasım döneminde, bankalara ibraz anında karşılıksız çıkan çeklerin sayısı 505 bin adet oldu. 48 bin keşideciye ait bu çeklerin toplam tutarı 25 milyar TL’yi buldu. Bunların 4,3 milyar TL’lik kısmı sonradan ödendi. Geçen yılın aynı dönemine göre karşılıksız işlemi yapılan çeklerin tutarı yüzde 60, çek adedi yüzde 22 
ve tekil keşideci sayısı 
yüzde 3 artı.

Bütçede faiz yükü yükseldi

Merkezî yönetim bütçesi, kasımda 7,6 milyar lira fazla vermesine rağmen, ocak-kasım döneminde 54,5 milyar lira açık oluştu. Bütçe gelirleri, ocak-kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 20 artışla 690,8 milyar lira, bütçe giderleri yüzde 24 yükselişle 745,4 milyar lira oldu. Bu dönemde faiz giderleri, yüzde 30 yükselerek 71,8 milyar liraya 
ulaştı.

Cirolarda ‘zam’ etkisi

Döviz kurlarında yaşanan yükseliş, üretici maliyetlerini ve perakendede etiket fiyatlarını tırmandırınca, cirolarda da “zam kaynaklı” yükselişler gözlendi. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplam ciro endeksi, ekimde, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 26 arttı. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış toplam ciro endeksi ise, bir önceki aya göre yüzde 2,4 azaldı.