Enerjide yeni aktör Türkiye olacak

OSMAN ÇOBANOĞLU

Türkiye, Karadeniz’de bulduğu doğalgazla enerjide yeni bir aktör olma yolunda ilerliyor. Fatih Sondaj Gemisi’nin Tuna-1 sahasında keşfettiği 320 milyar metreküplük doğalgaz rezervi, bugünün verileriyle Türkiye’ye yaklaşık yedi yıl yetebiliyor. Ancak yeni sondajlar ve bulunması muhtemel yeni sahalarla elde edilecek enerji kaynağı sayısının artırılması bekleniyor. Türkiye sadece geçtiğimiz yıl 45 milyar metreküpün üzerinde doğalgaz tüketti. Bu tüketimin içerisinde ısınmanın yanı sıra ciddi oranda elektrik de elde edildiği biliniyor. Tüketilen doğalgazın yüzde 32’si konutlarda, yüzde 27’si sanayide, yüzde 25’i elektrik dönüşümünde, yüzde 10’u hizmet sektöründe, yüzde 4’ü petrol rafinerilerinde kullanıldı.

EN ÇOK GAZ RUSYA VE İRAN’DA
Rusya doğalgaz rezervlerinin yaklaşık yüzde 19’una sahip. Rusya’yı, yüzde 16’lık rezervle İran, yüzde 12 ile Katar, yüzde 10 ile Türkmenistan takip ediyor. 38 trilyon metreküple Rusya birinci, 32 trilyon metreküple İran ikinci, 24,7 trilyon metreküple Katar üçüncü sırada bulunuyor. 198 trilyon metreküp dünya doğalgaz rezervinin sadece 4 trilyon metreküpü geçtiğimiz yıl üretilmişti. Yine 2019’da en çok doğalgaz üretimi yapan ülke ise ABD oldu. Türkiye, 2016 yılı verilerine göre, ilk doğalgaz keşfi ile İslam ülkeleri arasında en fazla doğalgaza sahip 20’nci ülke konumuna

UZUN SÜRELİ SÖZLEŞMELER
Türkiye bulduğu doğalgazı çıkarmasına rağmen uzun süreli doğalgaz sözleşmeleri nedeniyle gaz ithal etmeye devam edecek. 1996’da İran’dan yıllık 9,6 milyar metreküp doğalgaz alımı için 30 yıllık sözleşme imzalanırken, bu süre 2026’da sona eriyor. 2001’de ise Azerbaycan’dan yıllık 6,6 milyar metreküp doğalgaz alımı için 20 yıllık sözleşme imzalandı. Bu anlaşma da 2021’de sona eriyor. Türkiye'nin Rusya ile imzaladığı iki uzun vadeli sözleşme bulunuyor. Bunlardan ilki 1997’de Mavi Akım üzerinden imzalanmıştı. Bu hatla yıllık 16 milyar metreküp doğalgaz alınmaya başlamıştı. Bu anlaşmanın süresi 2025’te sona erecek. Diğer bir anlaşma ise 1998’de 'Batı Hattı' üzerinden yapıldı. Bu sözleşme ise 2021’de sona erecek. Bu sözleşmeler boru hatları üzerinden yapılmıştı. Diğer yandan Türkiye, ABD, Katar, Cezayir ve Nijerya’dan da LNG yani sıvılaştırılmış doğalgaz ithal ediyor. Türkiye, doğalgaza her yıl yaklaşık 13 milyar dolar para harcıyor.

DEPOLAMA DA SÜRÜYOR
Türkiye doğalgaz ithalatının yanı sıra enerji arz güvenliğini sağlamak için depolama ayağına da yatırım yapmaya devam ediyor. Tuz Gölü Doğalgaz Yer Altı Depolama Projesinde çalışmalar tüm hızıyla sürüyor. Tuz Gölü’nün yaklaşık 40 kilometre güneyinde, Aksaray’ın Sultanhanı ilçesinde gerçekleştirilen projede yaklaşık 680 milyon metreküp çalışma gazı kapasitesine ve 20 milyon metreküp günlük geri üretim ka-pasitesine ulaşıldı. İki bölümden oluşan proje 2023’e kadar tam ka-pasite hayata geçtiğinde 5,4 milyar metreküplük gaz depolanabilir hâle gelecek. Hâlihazırda Dörtyol FSRU, Silivri Doğalgaz Depolama Tesisi ve Marmara Ereğlisi LNG terminalinde doğalgaz depolanabiliyor.

81 İL 550 İLÇEYE DOĞALGAZ ULAŞTI
Doğalgaz dağıtım şirketleri tarafından doğalgaz altyapısına 2019 yılı sonu itibarıyla 52 milyar lira yatırım yapılırken, yalnızca geçtiğimiz yıl yapılan yatırım tutarı 1,1 milyar lirayı buldu. Yatırımlar sayesinde 2009’da 39 bin kilometre olan doğalgaz dağıtım şebeke uzunluğu bugün 147 bin 500 kilometreye ulaştı. 10 yılda altyapı uzunluğu yüzde 280 büyürken, Türkiye geneli doğalgaz abone sayısı ise 16,5 milyona geldi. Yatırımlar neticesinde 2002 yılında yalnızca 6 il ve 52 ilçe olan doğalgaz altyapısı bugün 81 il ve 550 ilçede vatandaşlara konfor olarak ulaştı.

İTHALATIN YÜZDE 72'Sİ BORU HATLARIYLA
Türkiye, 2019'da 45 milyar 211 milyon metreküp gaz ithal etti. Bu ithalatın yüzde 33,6'sı Rusya'dan, yüzde 21,2'si Azerbaycan'dan, yüzde 17,1'i ise İran'dan boru hatlarıyla yapıldı. Boru hatlarıyla yapılan doğalgaz ithalatı toplam ithalatın yüzde 72'sini oluşturdu. Kalan yüzde 28'lik kısım ise LNG ithalatı olarak kayıtlara geçti.

ORTALAMA FATURA BEDELİ 141 LİRA
Türkiye Doğalgaz Dağıtıcıları Birliği verilerine göre 2019’da hane başı doğalgaz tüketimi 985 metreküp olarak gerçekleşti. Hane başı tüketimin en fazla olduğu il Ardahan olurken, en az olduğu il ise Antalya olarak dikkat çekti. Abone sayısı en fazla olan İstanbul’da hane başı yıllık tüketim 887 metreküp olurken, faturaların yıllık dağıtımının ortalaması ise 141 lira olarak gerçekleşti.