Monarşi mi, anarşi mi? Tam 43 ile monarşi ile yönetiliyor...
Kraliçe II. Elizabeth’in ölümünün ardından, monarşi problemi yeniden dünyanın gündeminde. Başta İngiliz Milletler Topluluğu olmak üzere birçok ülkede monarşi, tartışmaların odağında.
OSMAN SAĞIRLI
İskoçya, Yeni Zelanda ve İngiltere’de monarşi karşıtı gösterilerde sert müdahaleler yaşanıyor. Şu anda dünyadaki her beş ülkeden biri; kral, kraliçe, emir, prens, hükümdar veya imparator tarafından yönetiliyor. Monarşi ile idare edilen 43 ülkeden 13’ü Asya’da, 12’si Avrupa’da, 9’u Amerika’da, 6’sı Okyanusya’da, 3 tanesi de Afrika’da.
.jpg "Monarşi mi, anarşi mi? Tam 43 ile monarşi ile yönetiliyor...")
GELECEĞİ KARANLIK
Hükümdarların çoğu kalıtsaldır, konumlarını doğum şanslarıyla devralırlar. Bu sebeple günümüzde monarşinin hiçbir işlevi olmadığı iddiaları, hatta muazzam zenginlik ve gücünden şikâyetler çok yaygın.
Mesela Hollanda hükûmeti verilerine göre Kral Willem-Alexander’ın devlet ve dolayısıyla vergi mükellefleri tarafından finanse edilen 2022 bütçesi 48 milyon avroyu aşıyor.
Kraliçe II. Elizabeth’in ölümü, dünyanın kraliyet tarafından yönetilen çoğu için değişime sebep olabilir.
Barbados’un 2021’de kraliçeyi devlet başkanı olarak görevden almasından bu yana, diğer 6 Karayip ülkesi; Belize, Bahamalar, Jamaika, Grenada, Antigua, Barbuda, St. Kitts ve Nevis aynı şeyi yapma arzusunu dile getirmeye başladı.
EN İSTİKRARLISI
Japonya’nın kraliyet ailesi, aynı kalıtsal çizgi altında 2.600 yıldan fazla bir süredir ülkede hüküm sürüyor. Japonya imparatorluk yapısı, istikrarın başlıca örneği olarak gösteriliyor.
İŞTE ÇEŞİTLERİ
> Federal Monarşi
Hükümdar, kendi hükûmetleri ve hatta onları yöneten monarşileri olan devletler federasyonunun genel bir figürü olarak görülür. Malezya, federal monarşinin benzersiz bir şeklidir. Her beş yılda bir, her eyaletin kraliyet liderleri kendi aralarında Malezya ve ilgili eyaletlerin hükümdarını seçiyor. Ayrıca, monarşi de anayasaldır ve demokratik olarak seçilmiş bir organın yönetmesine izin verir. Birleşik Arap Emîrlikleri (BAE) ve Malezya yönetimleri bu şekildedir.
> Karışık Monarşi
Mutlak bir hükümdarın yetkileri ülkeye özgü farklı şekillerde bölebileceği bir durumdur. İlginç bir şekilde, Lihtenştayn, hâlâ katı agnatik primogeniture uygulayan tek Avrupa monarşisidir. Agnatik primogeniture altında, akrabalık derecesi, erkek atalar aracılığıyla en yakın ortak atadan gelen soyağacına göre belirleniyor.
Ürdün, Lihtenştayn, Fas karışık monarşinin dünyadaki en belirgin ülkeleri olarak öne çıkıyor.
> Anayasal Monarşi
Hükümdar, gücü anayasal olarak kurulmuş bir hükûmetle paylaşır. Törensel görevlere ve belirli sorumluluklara sahip ancak herhangi bir siyasi gücü yok. Bütün yasaları resmî hâle getirmek için İngiliz kralının imzalaması gerekir fakat yasaları değiştirme veya reddetme yetkisi yok.
> Mutlak Monarşi
Mutlak monarşilerde ise tipik olarak siyasi özgürlükler ve belirli haklar yok. Hükümdar tam ve mutlak siyasi güce sahiptir. Kanunları değiştirebilir, reddedebilir veya oluşturabilir, ülkenin çıkarlarını yurt dışında temsil edebilir, siyasi liderler atayabilir. Eswatini, Suudi Arabistan ve Vatikan, mutlak monarşi ile yönetilen ülkelerden. Krallık olarak öne çıkan ülkelerden S. Arabistan’da ulusal seçim yok.
EN SIRADIŞI 3 MONARŞİ
> Vatikan Şehri/Vatikan: Hükûmet görevlerinin çoğu Papalık Komisyonu Başkanı ve Vatikan Devlet Sekreterliğinin alanı olsa da, Papa, hükûmetin her kolu üzerinde mutlak güce sahip. Kısaca Papa, Avrupa’daki mutlak hükümdar olan tek kişi... İlginç olanı ise küçük bağımsız şehirde mutlak güce sahip olan Papa, rolünü papalık meclisi olarak bilinen bir seçim süreci sayesinde kazanıyor.
> Birleşik Krallık: Dünyanın en tanınmış monarşisi, ülkenin emperyalizm tarihi sayesinde en tuhaflarından biri. Büyük ölçüde törensel rolüne rağmen, İngiltere Kralı III. Charles, teknik olarak sadece İngiltere’nin değil, eski İngiliz toprakları Yeni Zelanda , Avustralya ve Kanada dâhil olmak üzere 15 egemen devletin kralı. 2021’de ilk cumhurbaşkanını seçen Barbados bir zamanlar 16’ncı ülke idi.
> Andorra: Dünyada var olan tek iki hükümdarlı ülke. Ne ilginçtir ki ikisi de aslında Andorra’dan değil. Birincisi, otomatik olarak Andorra Prensi olan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İkincisi de Papa tarafından atanan Urgell Piskoposu Başpiskopos Joan-Enric Vives Sicília. Andorra aynı zamanda resen bir ardıllık sistemini kullanan tek monarşidir; bu, unvanın mevcut prenslerin çocukları yerine Fransa Cumhurbaşkanlığı ve Urgell Piskoposu makamlarına sahip olacak sonraki insanlara geçeceği anlamına gelir.
.jpg "Monarşi mi, anarşi mi? Tam 43 ile monarşi ile yönetiliyor...")
'da Takip Edin!
