Ermeniler bunu hep yapıyor! Ateşkese füze

Osman Sağırlı

Bugüne kadar yapılan hiçbir ateşkes anlaşmasına uymayan Ermenistan, Rusya’nın isteğiyle yapılan ateşkesi de bozdu. Ermenistan Bakü ve Gence’ye füzelerle saldırdı. Sivil yerleşim yerlerini vuran Ermeniler, 9 sivili öldürdü, 35 sivili yaraladı.
Ermenilerin Karabağ’ı işgali ile sonuçlanan, dünyanın seyretmek ve Azerileri teskin etmekten öteye geçmeyen süreç birçok katliamla dolu.
1991'de başlayarak Mayıs 1994'teki ateşkes anlaşmasının imzalanmasına kadarki süreçte, çok sayıda ateşkes girişimi oldu. Her defasında iyi niyetli tutumuna karşı Azerbaycan zarar gördü.
24 Eylül 1991’de Azerbaycan ve Ermenistan, Yeltsin ve Nazarbayev’in garantörlüğünde anlaşmaya vardı. Jeleznovodsk Anlaşması Karabağ sorunundaki ilk ateşkes anlaşmasıydı.
20 Kasım 1991’de Azerbaycan hükûmetinin üyeleri, iki Rus generali, Kazak ve Rus gözlemciler ile gazetecileri taşıyan helikopter Ermenilerin kontrolündeki bölgeden açılan ateş ile düşürüldü. Helikopterde bulunan herkes hayatını kaybetti.

HOCALI'DA KATLİAM YAPTILAR
24 Şubat 1992’de İran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Velayeti, taraflar arasında ara buluculuk yapmak amacıyla bölgeyi ziyaret etti. Ateşkes için uzlaşma çalışmaları sürerken Ermenistan tarafı Hocalı Soykırımı’nı gerçekleştirdi.
İran’ın bir sonraki benzer girişimi de ateşkes açısından başarısızlıkla ve Azerbaycan açısından işgalle sonuçlandı. 8 Mayıs 1992’de, Tahran’da Azerbaycan Devlet Başkanı Vekili Memmedov, Ermenistan Devlet Başkanı Petrosyan ve İran Cumhurbaşkanı Rafsancani arasında gerçekleştirilen görüşme sonucunda 8 maddeden oluşan bir anlaşma imzalandı. Ama aynı gün Ermenistan ordusu Azerilerin tarihî şehri Şuşa’yı, 17 Mayıs 1992’de ise bölgeyi Ermenistan’a bağlayan Laçin’i işgal etti.
Azerbaycan, Ermenistan ve Kazakistan Dışişleri Bakanları arasında 27 Ağustos 1992’de Alma-Ata Bildirisi imzalandı. 3 Eylül 1992’de taraflar Minsk Grubu’nun da çağrılarına uyarak bu belgeyi uygulamak için İcevan'da protokol de imzaladılar. Fakat Ermenistan kısa süre sonra Almaatı Bildirisi’nden çekildiğini açıkladı.
20 Şubat 1993’te Roma’da Azerbaycan, ABD, Ermenistan, Rusya temsilcileri ve Minsk Konferansı görüşmelerde uzlaştı. Ancak 27 Mart 1993’te Ermenistan, Azerbaycan’ın Kelbecer bölgesine yönelik saldırı başlattı ve burayı işgal etti.

BM'Yİ BİLE CİDDİYE ALMADILAR
Kelbecer’in işgali üzerine BM Güvenlik Konseyi’nin aldığı 822 sayılı kararda işgal kınanarak bir an evvel işgale son verilmesi istendi. Buna rağmen Ermenistan ciddi dış askerî destekle Azerbaycan topraklarını işgali sürdürdü. 1993 yılı sonuna gelindiğinde geriye ateşkes adına başarısız girişimler, Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgali ve BM Güvenlik Konseyi’nin Ermenistan’ın işgalleri kınayan 822, 853, 874 ve 884 sayılı kararları kaldı.
1994 yılında “Bişkek Protokolü” imzalandı. Ama o protokol de uygulanmadı.

CEVABI VERİLECEK
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan'ın sivilleri hedef almasına ilişkin "Azerbaycan tarafı tüm bunlara layıkıyla cevap verecek" ifadesini kullandı. Aliyev, Türkiye'nin dünyada ve bölgede istikrar sağlayan bir role sahip olduğunu belirterek "Türkiye'nin çatışmanın çözümünde önemli rol oynaması gerektiğine ve oynayacağına dair hiç şüphe yok. Bunun hukuki mi yoksa fiilî mi olacağı ise teknik bir konudur. Çatışmayı çözmek istiyorsak, bu yeni bir formatta çözülmelidir. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Rusya bir kez daha Ermenistan'ı kurtarmaya geldiği için Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e teşekkür etsin” dedi.

SESİNİZİ YÜKSELTİN
Ermenistan'ın insanlık suçuna Türkiye'den peş peşe tepki geldi. Millî Savunma Bakanlığı Ermenistan'ın sivillere yönelik saldırıları sonrası uluslararası kamuoyuna çağrıda bulunuldu. Yapılan açıklamada "Uluslararası kamuoyu Ermenistan'a karşı sesini yükseltmelidir" denildi. Dışişleri Bakanlığı "Ermenistan’ın bu mütecaviz eylemleri şaşırtıcı olmayıp her zamanki işgalci ve saldırgan zihniyetinin açık bir yansımasıdır" dedi.